‘Uit de luiers’: incontinentie voor urine bij ouderen

Abstract

Samenvatting Incontinentie voor urine is een aandoening die veel voorkomt bij ouderen. De prevalentie stijgt sterk met de leeftijd. Bij ouderen spelen naast urogynaecologische problemen en veroudering van de urinewegen ook comorbiditeit, medicatie en functionele beperkingen een rol bij het ontstaan of verergeren van incontinentieklachten. Bij het onderzoek van ouderen met ongewild urineverlies is het zaak aandacht te besteden aan alle mogelijk bijdragende factoren. In de behandeling van urine-incontinentie bij ouderen zijn conservatieve maatregelen in de vorm van voorlichting, adviezen, blaastraining en bekkenbodemoefeningen de eerste stap. Ook bij ouderen zijn hiervan gunstige resultaten te verwachten. Daarnaast wordt getracht de aan het urineverlies bijdragende factoren in gunstige zin te beı¨nvloeden. InleidingIncontinentie voor urine is een veelvoorkomend probleem bij ouderen. De prevalentie van de aandoening neemt toe met de leeftijd, zowel bij vrouwen als bij mannen.1 Ongewenst urineverlies heeft vaak grote invloed op de kwaliteit van leven van ouderen: urineverlies op ongelegen momenten en de door omstanders waar te nemen geur van urine leiden tot schaamte, verlies van gevoel van eigenwaarde en vermijden van situaties waarin het urineverlies opgemerkt zou kunnen worden of waar geen voorzieningen aanwezig zijn om zich te verschonen. Het urineverlies kan door schaamte en vermijdingsgedrag grote gevolgen hebben voor de sociale contacten en de seksuele relatie. Ernstig urineverlies kan een reden zijn voor een vervroegde opname in een verzorgings-of verpleeghuis.Het bijzondere van urine-incontinentie bij ouderen is dat er veel factoren zijn buiten de tractus urogenitalis die bijdragen aan of zelfs oorzaak zijn van de incontinentie.2 Chronische comorbide aandoeningen als diabetes, hartfalen enCOPD kunnen de incontinentie manifest maken door respectievelijk pollakisurie, nachtelijke diurese en chronische hoest. Ook gebruik van geneesmiddelen -niet alleen diuretica maar ook psychofarmaca -is geassocieerd met incontinentie. Beperkingen in de mobiliteit en de visus bemoeilijken de gang naar het toilet.Incontinentie is geen levensbedreigende aandoening, maar wel een sociaal weinig geaccepteerde. Patie¨nten, zeker ouderen, komen er niet gemakkelijk mee voor de dag: de huisarts kent maar een klein deel van zijn incontinente patie¨nten. En bij degenen die wel bekend zijn bij de huisarts, is sprake van onderbehandeling: vaak wordt volstaan met het voorschrijven van urine-opvangmateriaal 3 , terwijl ook bij ouderen blaastraining en bekkenbodemeducatie effectieve behandelingsmogelijkheden zijn. 4 Huisartsen zijn niet vertrouwd met de diagnostiek en behandeling van incontinentie bij ouderen. En dat is jammer, want het multifactorie¨le karakter van deze aandoening bij oudere patie¨nten vraagt juist om een generalistische benadering.Er zijn dus twee barrie`res te overwinnen in de zorg voor oudere patie¨nten met ongewild urineverlies: de patie¨nt moet de moed verzamelen om het probleem te bespreken met de huisarts en de hui...