Veri zarflama analizi ile Türk sağlık sektörünün bölgesel temelde etkinliğinin ölçümü

Abstract

Son yıllarda yaşanan salgınlarla birlikte (Covid-19 gibi), sağlık sektöründe verimliliğin önemi bir kez daha anlaşılmıştır. İnsan ihtiyaçlarının sınırsız olması fakat kaynakların ise kıt oluşu, her alanda olduğu gibi sağlık alanında da kaynakların en optimal seviyede kullanılması gerektiği anlayışını oluşturmuştur. Sektörde bulunun benzer kurumların sergiledikleri performansı karşılaştırmayı mümkün kılarak verimlilik değerlendirmesi imkânı sunan Veri Zarflama Analizi, birçok araştırma alanında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’deki İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması-1 (İBBS-1) bölgelerinin sağlık sektöründeki hizmet verimliliğinin ölçülmesi amaçlanmıştır. Literatür incelemeleri sonucunda 3 girdi ve 3 çıktı değişkeni seçilerek 12 bölgedeki sağlık verileri Veri Zarflama Analizine tabi tutulmuştur. Çalışmada, Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllığı 2020 yıllarına ilişkin raporlardan analiz için daha önceden belirlenen girdi-çıktı değişkenleri elde edilmiştir. Veriler “R” programına aktarılarak hem girdi yönelimli hem de çıktı yönelimli CCR ve BCC modellerine göre analizleri yapılmıştır. Girdi yönelimli BCC Modelinin kontrol gücü göz önünde bulundurularak bu model tercih edilmiş, etkin olmayan bölgeler için referans kümeleri oluşturularak potansiyel iyileştirme oranları hesaplanmıştır. BCC modeline göre illerin sağlık göstergeleri baz alındığında, 12 bölgeden sadece 3 bölgenin etkin olmadığı, diğer tüm bölgelerin sağlık göstergeleri bakımından etkin olduğu neticesine varılmıştır. Etkin olmayan bölgeler için potansiyel iyileştirme oranları sunulmuştur. Bir hizmet sektörü olarak sağlık sektöründe verimlilik analizi yürüten araştırmalara bakıldığında, analizler için belirlenen girdi ve çıktı değişkenlerinin, incelemeler sonucunda bulgulanan verimlilik düzeylerinin ve etkin bölge sayılarının benzerlik taşıdığı söylenebilir. Çalışmanın bulguları mevcut literatür ile kıyaslandığında, bulguların var olan çalışmaların bulguları ile örtüştüğü görülmektedir.