Współczesna sytuacja polszczyzny na Bukowinie Karpackiej

Abstract

The current situation of the Polish language in Carpathian BukovinaThe use and the state of preservation of the Polish language in Carpathian Bukovina is very diverse for a number of reasons. There are villages in which it is not only spoken in the family domain by people invited to take part in this study, but also serves as the basic code of communication in public space: all local residents, including those of origin other than Polish, know it. This is the case in Nyzhni Petrivtsi, Pleşa, Poiana Micului, Stara Krasnoshora, Soloneţu Nou and Terebleche. In turn, the town of Rădăuți and such villages as Bulai, Cacica, Davydivka, Davydivka Zrub, Frumoasa, Gura Humorului, Hlyboka, Păltinoasa, Racovăț, Seret, Sfântu Ilie, Vicşani and Verkhni Petrivtsi have quite a few Polish families; their members, however, speak Polish very rarely, only on exceptional occasions. In some places in the region all that remains is the local memory of Poles who once lived in the area and of Polish speech that could be heard there in the past; this memory, however, seems to be disappearing. We can find traces of their historical presence: houses, cemeteries, churches and so on in Arbore, Banyliv, Budenetsʹ, Dubivtsi, Ispas, Miliieve, Nova Zhadova, Rokytne, Solca, Stara Zhadova, Vashkivtsi and Vytylivka.Places that once had Polish communities and are now dominated by Ukrainian or Romanian speakers include the villages of Banyliv, Boiany, Cheresh, Chudeĭ, Komarivtsi, Krasnoïlʹsʹk, Lashkivka, Lukivtsi, Luzhany, Mihoveni, Nova Krasnoshora, Ridkivtsi, Vășcăuți and Zhadova, and the towns of Câmpulung Moldovenesc and Vyzhnytsia. There are some individual elderly people living there whose first language was Polish. Considering that they function in the Ukrainian- or Romanian-speaking environment, they use it sporadically as all spheres are served by Ukrainian/Romanian or their dialectal variations. The functionality of Polish in such villages and towns as Kitsmanʹ, Korchivtsi, Panka, Sadhora, Storozhynetsʹ, Zastavna and Zelenyĭ Haĭ is very limited indeed: local Poles no longer speak it in the family or the neighbourhood, but only on special occasions, such as encounters with visitors from Poland, which do not occur very often. Współczesna sytuacja polszczyzny na Bukowinie KarpackiejUżywanie języka polskiego na Bukowinie Karpackiej jest bardzo zróżnicowane. Na przyczyny tego stanu składa się wiele czynników. Są rodziny i wsie, w których mowa polska występuje nie tylko w sferze rodzinnej osób zaproszonych do badania, lecz także stanowi podstawowy kod służący do komunikacji w przestrzeni publicznej, który znają wszyscy mieszkańcy, również osoby o niepolskim pochodzeniu (Nowy Sołoniec, Piotrowce Dolne, Plesza, Pojana Mikuli, Stara Huta, Tereblecze). W takich miejscowościach jak: Bulaj, Dawideny-Centrum i Dawideny-Zrąb, Frumosa, Głęboka, Gura Humoru, Kaczyka, Paltynosa, Piotrowce Górne, Radowce, Rakowiec, Seret, Sfiyntu Illie, Wikszany mieszkają dość liczne rodziny polskie, ale w środowisku rodzinnym i sąsiedzkim ich członkowie mówią po polsku bardzo rzadko, używają tego języka w wyjątkowych sytuacjach. W miejscowościach, w których istnieje już tylko pamięć (wydaje się, że w zaniku) obecnych mieszkańców o języku polskim, rozbrzmiewającym niegdyś w przestrzeni lokalnej, i o Polakach, którzy tam żyli, znajdujemy pozostałości kultury materialnej: domy, cmentarze, kościoły itp. (Arbore, Baniłów n/Czeremoszem, Budyniec, Dubowce, Ispas, Milijów, Solka, Nowa Żadowa, Rokitna, Stara Żadowa, Witelówka, Waszkowce w Ukrainie).Miejscowości zdominowane przez przedstawicieli społeczności ukraińskiej lub rumuńskiej to Baniłów n/Seretem, Bojany, Czeresz, Czudej, Kimpulung Mołdawski, Komarowce, Krasnoilsk, Łaszkówka, Łukawiec, Łużany, Mihoweny, Nowa Huta, Rarańcza, Waszkowce w Rumunii, Wyżnica, Żadowa. W otoczeniu ukraińsko- lub rumuńskojęzycznym żyją pojedyncze starsze osoby, których pierwszym językiem był język polski, posługują się one nim jednak sporadycznie, a wszystkie sfery obsługuje język ukraiński/rumuński lub odmiana dialektalna języka ukraińskiego/ rumuńskiego. Funkcjonalność polszczyzny w życiu codziennym Polaków z takich wsi, jak: Kocmań, Korczeszty, Panka, Sadagóra, Storożyniec, Zastawna, Zielony Gaj jest bardzo ograniczona. Nie używają oni już języka polskiego w komunikacji rodzinnej i sąsiedzkiej, po polsku rozmawiają tylko w sytuacjach szczególnych, np. z przybyszami z Polski.