Yaprak Senesensi: Fizyolojik ve Moleküler Düzenlenmesine Bakış

Abstract

ÖZETBitkilerde görülen, tüm bitki, organ, doku ya da hücre ölümü ile sonuçlanan önemli bir gelişme süreci olan senesens ile ilgili çalışmalar 1800'lü yılların sonlarına dayanmaktadır. İlk yıllarda gözlemlerden oluşan bu çalışmalar, günümüzde teknolojinin ve genetik biliminin gelişmesiyle yerini kapsamlı biyoteknolojik araştırmalara bırakmıştır. Dünyanın çeşitli yerlerindeki araştırma merkezlerinde bilim adamları senesensin genetik mekanizmasının aydınlatılması ile ilgili deneyler yapmaktadırlar. Üzerinde en çok araştırma yapılan senesens çeşidi, yapraklarda görülen ve klorofil kaybı ile karakterize edilen yaprak senesensidir. Senesens mekanizmasının aydınlatılması ekonomik düzeyde ürün kalitesinin artırılmasında, maydanoz, brokoli, ıspanak gibi sebze, domates, elma gibi meyve ve karanfil, Alstroemeria, petunya gibi süs bitkilerinin raf ömrünün uzatılmasında büyük yararlar sağlayacaktır. Bu derlemede yaprak senesensinin fizyolojik ve moleküler düzenlenme mekanizmaları anlatılmıştır.Anahtar kelimeler: Yaprak senesensi, klorofil kaybı, genetik mekanizma, fizyolojik düzenlenme I. GİRİŞSenesens yaşa bağlı olarak hücre, doku, organ ve organizma düzeyinde ölümle ya da yaşam döngüsünün sona ermesiyle sonuçlanan bitki gelişimindeki son evredir [1,2,3,4]. Azot, kükürt, fosfor ve potasyum gibi önemli besinlerin taşınması ve geri dönüşümü açısından bir bitkinin gelişiminde senesens hayati önem taşımaktadır. Bu besinler senesens olan yapraklardan aktif olarak büyüyen dokulara taşınır, böylece bitkinin büyümesi ve çoğalması desteklenmiş olur [3,4]. Bazı araştırıcılar senesensin, elverişsiz çevre koşulları (kuraklık, sıcaklık, azot eksikliği, yetersiz ışık, hastalık ve patojen saldırılar) sonucunda meydana gelmesinin [5] yanında, en uygun büyüme koşullarında yetişen sağlıklı bitkilerde de genetik olarak meydana geldiğini bildirmişlerdir [6,7]. Bir hücrenin yaşamsal geçmişi mitotik ve post-mitotik süreçlerden meydana gelir. Buna bağlı olarak bitkilerin mitotik ve post-mitotik senesens gösterdiği tanımlanmıştır (Şekil 1). Mitotik senesens (proliferatif senesens) olarak da bilinmektedir ve germline benzeri meristem hücrelerinin mitotik hücre bölünmesine maruz kalma yeteneklerini kaybettikleri zaman meydana gelir. Kültürdeki insan hücreleri ve mayada görülen replikatif senesensin aksine bitkilerdeki mitotik senesens telomer kısalması tarafından kontrol edilmemektedir. Post-mitotik senesens aktif bir bozulma sürecidir, yapraklar ve çiçek petalleri gibi organlarda meydana gelmektedir [8]. Leaf Senescence: A View of Its Physiological and Molecular RegulationAbSTRACT Studies related to senescence, which is an important developmental process in plants and leads to death of a cell, tissue or whole plant, is based on the end of the 1800s. The preliminary studies were at observational level but they were replaced by comprehensive biotechnological research in conjunction with the development of technology and genetic science. The scientists in various part of the world have carried out experiments related to elucidation of the genetic mech...

Black Cumin Essential Oil Vapor Delays Postharvest Chlorophyll Loss in Garden Cress (Lepidium sativum L.)

“…Thus, it indicates that the application of black cumin oil in the form of steam leads to a significant weight loss of samples. It is reported that the most important quality loss in cress leaves after harvest was shrinkage due to water loss, and this loss can be reduced by packaging or coating applications (Ferrante et al, 2004;Sağlam, 2015). However, no literature was found on the effect of black cumin oil vapor on the weight loss of garden cress leaves.…”

“…Another important quality loss of garden cress leaves is the yellowing resulting from senescence. The postharvest water loss can be delayed by packaging or coating applications, whereas the yellowing caused by chlorophyll degradation cannot be prevented since it is a natural senescence process (Ferrante et al, 2004;Sağlam, 2015). Chlorophyll does not turn into another color pigment during the yellowing process; on the contrary, when chlorophyll breaks down, the yellow pigments already present in the plant become visible (Gross, 1991;Ergün, 2006).…”