Yeni Kurumsal İktisat Çerçevesinde Türkiye’ye Gelen Doğrudan Yabancı Yatırımların Değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımlar Yeni Kurumsal İktisat perspektifinde analiz edilmektedir. Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımların potansiyelinin altında kalma nedenlerinin; kurumlar, işlem maliyetleri, mülkiyet hakları gibi argümanlara dayandırılarak incelenmesi hedeflenmektedir. Bu nedenle kurumsal belirleyicilerin Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımlar üzerindeki etkisi araştırılmıştır. 1999-2021 yıllarını kapsayan bu çalışmada; dışa açıklık, enflasyon, insani gelişme endeksi değişkenleriyle birlikte yönetişim göstergeleri, sivil özgürlükler ve siyasi haklar da kurumsal değişkenler olarak yer almaktadır. Kurumsal değişkenlere Asal Bileşenler Analizi uygulanarak formel kurumlar değişkeni elde edilmiştir. Çalışmada, üç farklı model oluşturularak ARDL sınır testi yöntemiyle formel kurumlar ile Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımlar üzerindeki ilişki incelenmiştir. Buna göre dışa açıklık değişkenin doğrudan yabancı yatırımlar üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu ve formel kurumlarla arasında uzun dönem ilişkisi olduğu tespit edilmiştir. Enflasyon değişkenin doğrudan yabancı yatırımlar üzerinde negatif bir etkiye sahip olduğu ve formel kurumlarla arasında uzun dönem ilişkisi olduğu tespit edilmiştir. Uzun dönem katsayıları incelendiğinde ise her iki değişkene kıyasla formel kurumların doğrudan yabancı yatırımlar üzerinde daha fazla etkiye sahip olduğu gözlenmektedir. İnsani gelişme endeksinin doğrudan yabancı yatırımlar üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu ve formel kurumlar ile uzun dönem ilişkisi olduğu tespit edilmiştir. Ancak insani gelişme endeksinin doğrudan yabancı yatırımlar üzerinde daha etkili olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.