Yer Yüzeyi Sıcaklıkları ile Kentsel Arazi Kullanımı Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi: Şanlıurfa, Diyarbakır ve Mardin Örneği

Abstract

Çalışma, yer yüzeyi sıcaklıklarındaki (YYS) değişimlerin kent sınırları ve arazi kullanımı ile ilişkisinin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki Şanlıurfa, Diyarbakır ve Mardin kentlerinde ortaya konmasını amaçlamıştır. YYS’de en belirgin artış kent yüzeylerinde meydana gelmektedir. Bu nedenle kentler çevresine göre daha sıcak ortamlar (ısı adası) olarak belirmektedir. Kentlerde farklı arazi kullanımlarına göre YYS de değişmektedir. Bu çalışmada kullanılan veriler 2019 yılı için Landsat 8 (OLI-TIRS), 1990 yılı için Landsat TM 5 uydu görüntüleri, kentsel alan sınırları, CORINE ve kentsel arazi örtüsü/arazi kullanım (AÖ/AK) sınıflarıdır. Literatürde önerilen formüller kullanılarak YYS haritaları oluşturulmuştur. 1990-2019 yılları arasında YYS’de meydana gelen değişim üretilen fark haritaları ile bulunmuştur. YYS değerleri ile arazi kullanım sınıfları örneklem noktaları kullanılarak karşılaştırılmış, meydana gelen YYS değişiminin nedenleri irdelenmiştir. Diyarbakır kentsel alanının %50’sinde, Şanlıurfa’nın %36’sında, Mardin’in %54’ünde kente özgü YYS fark ortalamasının üzerinde YYS değerleri tespit edilmiştir. Ayrıca üç kentte de 1990 yılı kent sınırının genel olarak YYS fark ortalamasının üstünde kaldığı saptanmıştır. Kente ve bölgeye özgü önerilerin yanı sıra aktif ve nitelikli yeşil altyapı çalışmaları ile kent çekirdeklerinde koruma-kullanma dengesi gözetilerek iklim projeksiyonlarına uygun ve yenilikçi çözümlerin uygulanması tavsiye edilmektedir.