Yerel Demokrasi̇–güvenli̇k Sarmalinda Yerel Yöneti̇mler: Türki̇ye’de Beledi̇yelere Kayyum Atanmasi Prati̇ği̇

Abstract

Demokratik bir toplumda "özgürlük", "güvenlik" ve "demokrasi" dengesinin sağlanması büyük zorluklar içermektedir. Söz konusu dengenin sağlanmasında özgürlüklerin ve demokrasinin korunması asıl ve öncelikli olmakla birlikte, özellikle 11 Eylül saldırılarından sonra artan terör tehditlerine karşı alınan güvenlik tedbirlerinin, gelişmiş Batı demokrasileri de dahil, birçok ülkede demokratik özgürlüklerin kısıtlanmasına yol açtığı görülmektedir. Çalışmada Türkiye'de teröre destek vermeleri nedeniyle bazı belediyelere kayyum atanması uygulaması "özgürlükler, demokrasi ve güvenlik ilişkisi" bağlamında değerlendirilerek "Kamu düzeni ve güvenlik kaygısı yerel demokrasiyi askıya aldırır mı? Sorusuna cevap aranmış, uygulamanın yerel demokrasiyi önemli ölçüde askıya aldığı ancak olağanüstü şartlarda zaruretten kaynaklanması, ulusal ve uluslararası normlara uygun ve şartların gerektirdiği sınırlarda olmasının en azından olağanüstü koşullar sürdüğü müddetçe meşru ve kabul edilebilir bir yönetim pratiği sayılabileceği değerlendirilmektedir.

A Different Perspective on the Center-Local Relationship: An Evaluation on the Termination of the Mayorship

“…ile Belediye Kanunu'nun 45. maddesine birinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir. Kamuoyunda ve literatürde 'belediyelere kayyım/kayyum ataması' şeklinde de ifade edilen (Keleş ve Özgül, 2017, s. 300;Güler ve Yılmaz, 2018, s. 1803Apan, 2021, s. 88-89;Mengi, 2021a, s. 259-260) Belediye Kanunu'nun 45/2. maddesine göre; "Ancak, belediye başkanı … terör veya terör örgütlerine yardım ve yataklık suçları sebebiyle görevden uzaklaştırılması veya tutuklanması ya da kamu hizmetinden yasaklanması veya başkanlık sıfatı … sona ermesi hallerinde 46 ncı maddedeki makamlarca belediye başkanı veya başkan vekili … görevlendirilir.…”

“…Dolayısıyla bu fıkra ile merkezi yönetimin yetkisinin oldukça genişlediği, hatta belediye meclisinin uhdesinde olan belediye başkanını/belediye başkanvekilini belirleme yetkisini dahi kapsadığı görülmektedir. Bu nedenle bu uygulamanın, yerel demokrasi ve yerel özerklik ilkeleriyle uyumlu olmadığı gerekçesiyle kimi çevreler tarafından eleştirildiği görülmektedir (Keleş ve Özgül, 2017, s. 310-312;Güler ve Yılmaz, 2018, s. 1803. Hatta Mengi, olağanüstü dönemde çıkarılan bir KHK ile bir kanuna ek yapılmasının hukuki açıdan da tartışılması gereken bir konu olduğunu belirtmektedir (2021b).…”

“…Hatta Mengi, olağanüstü dönemde çıkarılan bir KHK ile bir kanuna ek yapılmasının hukuki açıdan da tartışılması gereken bir konu olduğunu belirtmektedir (2021b). Ancak diğer taraftan bu uygulamanın, keyfi ve belediyeleri işlevsiz kılan bir uygulama olmadığı, aksine kamu kaynaklarının terör ve terör örgütlerine aktarılmasının önünü kestiği, böylelikle kamu kaynaklarının vatandaşların ihtiyaç duyduğu kamu hizmetleri için kullanımının sağlandığı, benzeri uygulamaların Avrupa'da da birçok ülkede uygulanmakta olduğu ifade edilmektedir (Güler ve Yılmaz, 2018, s. 1803Erdoğan, 2019, s. 247-248 İlgili madde metni incelendiğinde, merkezi yönetim tarafından belediye başkanlığına vekaleten görevlendirme yapabilme yetkisinin olduğunu ancak bu yetkinin şarta bağlandığını söylemek mümkündür. Çünkü madde de bu yetkinin kullanımının"… yeni başkan ya da başkanvekili seçiminin yapılamaması durumunda, …" gerçekleştirebileceği çok açık bir biçimde ifade edilmektedir.…”

PKK Terör Örgütü İle Mücadele Strateji̇si̇ Olarak “Beledi̇ye Başkan Veki̇lli̇ği̇” Uygulamasi

“…2000'li yılların başıyla birlikte Türkiye demokrasi ve insan hakları alanında önemli ilerlemeler kaydetmiş, bu dönem insan hak ve özgürlüklerini ön plana alan yasal düzenlemelerin yapılmaya başlandığı yıllar olmuştur. Özellikle Avrupa Birliği'ne uyum süreci, demokratikleşme paketleri gibi düzenlemelerle demokrasi ve özgürlükler alanında Avrupa standartlarına yaklaşılmıştır (Güler ve Yılmaz, 2018:1802. Bu süreçte kamu düzeni, toplumsal barışın sağlanması ve uzun yıllar Türkiye için bir sorun ve tehdit unsuru olan terörün çözümü için 2013 yılında "Çözüm Süreci" adı verilen "Milli Birlik ve Kardeşlik Projesi" uygulamaya konulmuştur.…”

“…Demokrasi ve insan hakları açısından meydana gelen bu olumlu gelişmeler sonrasında silah bırakılarak başlatılan "Çözüm Süreci" PKK terör örgütünce istismar edilmiş, "devam eden çatışmasızlık süreci; terör örgütü tarafından yeniden toparlanma, bölgesel düzeyde özerklik ilan etme, hendekler kazarak, barikatlar kurarak kurtarılmış bölgeler oluşturma, şehir çatışmalarında sivilleri canlı kalkan olarak kullanıp terörün toplumsal ve psikolojik etkilerini artırma gibi yeni stratejileri hayata geçirmek için bir hazırlık süreci olarak kullanılmıştır" (Güler ve Yılmaz, 2019:130). Milli birlik ve kardeşliğin sağlanması için bir fırsat olan çözüm süreci, çözümü istemeyen çevrelerce baltalanmış, gerçekleştirilen terör eylemleri ile kamu düzeni ve ulusal güvenliğe yönelik tehditlerin ciddi seviyelere ulaşması nedeniyle başarısızlıkla sonuçlanmıştır (Güler ve Yılmaz, 2018:1802. Çözüm süreci devam ederken terör örgütü güdümünde hareket eden özellikle Türkiye'nin doğu ve güneydoğu bölgelerinde bulunan belediyelerden bir kısmı PKK terör örgütünün finansal ve lojistik kaynağı haline gelmiş, Türkiye'nin milli birlik ve bütünlüğünü tehdit eden özerk yapılar oluşturmaya çalışmışlardır.…”