Yıl Boyu Kitlesel Bombus Arısı (Bombus terrestris) Yetiştiriciliğinde Çiftleştirme Aşaması

Abstract

Örtü altı yetiştiriciliği yapılan birçok bitki türünde tozlayıcı vektör olarak kullanılan bombus arılarının yetiştiriciliği, dünyada önemi giderek artan stratejik bir tarımsal uğraşı haline gelmiştir. Bombus arılarının kontrollü koşullarda yıl boyu yetiştiriciliği koloni oluşturma, ana ve erkek arı yetiştirme, seleksiyon, çiftleştirme ve diyapoz dönemini kontrol etme gibi çeşitli aşamaları içermektedir. Kitlesel yetiştiriciliğin sürdürülebilir olması için en kritik aşamalardan birisi çiftleştirmedir. Bal arılarının aksine, Bombus terrestris ana (♀) ve erkekleri (♂) kapalı ortamlarda, çiftleşme kafeslerinde çiftleşebilmektedir. Erkek arılar çiftleşme sonrası tekrar çiftleşebilirken ana arılar sadece bir erkek arı ile çiftleşmektedir. Yaş ve vücut büyüklüğü, çene bezlerinden salgılanan uçucu feromonlar, çiftleşme kafesindeki erkek arı/ana arı oranı, ışık şiddeti ve frekansı, sıcaklık, nem, fotoperiyot, yuva materyali gibi çevre faktörleri B. terrestris ana (♀) ve erkeklerinin (♂) çiftleşme başarısına etki etmektedir. Bal arılarında olduğu gibi bombus arılarında da haplo diploid üreme sistemi söz konusudur. Cinsiyet lokuslarında homozigotlaşma olması durumunda ana arı tarafından yumurtlanan diploid yumurtalardan diploid erkek bireyler gelişir. Akrabalı yetiştiricilik diploid erkek üretimini önemli ölçüde arttırır. Bu nedenle, gelecek generasyonlarda kaliteli koloniler üretmek için yeteli sayıdaki genç ana arının kendilerine akraba olmayan erkek arılar ile çiftleştirilmesi önemlidir. Bu çalışmada, B. terrestris arısının kitlesel yetiştiriciliğinde yer alan çiftleştirme aşaması için temel gerekliliklerinin açıklanması amaçlanmıştır.