Αλγεβρική Ανάλυση Και Ερμηνεία Έλξης, Δύναμης Και Επιθετικής Συμπεριφοράς Στη Φυσική Αγωγή, Σε Χώρους Άσκησης Και Σε Εργασιακούς Οργανισμούς

Abstract

Σκοπός της παρούσας διατριβής αποτέλεσε η ποσοτική (αλγεβρική) και ποιοτική διερεύνηση: α) της διαπροσωπικής έλξης, β) της κοινωνικής δύναμης και γ) της επιθετικής συμπεριφοράς (κατά την ειδικότερη διάσταση της λεκτικής επιθετικότητας) καθώς και ο εντοπισμός των παραμέτρων που τις επηρεάζουν, όπως αυτά γίνονται αντιληπτά και ερμηνεύονται: 1) από τους μαθητές κατά το μάθημα της φυσικής αγωγής, 2) τους αθλητές σε αθλητικούς οργανισμούς, 3) τους φοιτητές φυσικής αγωγής και αθλητισμού όπως και άλλων ακαδημαϊκών τμημάτων και 4) τους εργαζόμενους σε εργασιακούς οργανισμούς. Στα πλαίσια αυτά, και προκειμένου να αποτυπωθούν οι δομές ιεραρχίας των μαθητών, αθλητών, φοιτητών και εργαζόμενων αναφορικά με τις ανωτέρω μεταβλητές, να σκιαγραφηθούν τα προφίλ τους, να εξεταστεί η σύγκλιση ή απόκλιση μεταξύ των απόψεών τους, αλλά και να ανιχνευθούν οι αιτίες της έλξης, της δύναμης και της επιθετικότητας, εφαρμόστηκαν στον ερευνητικό σχεδιασμό δύο διαδοχικές μελέτες: Η 1η μελέτη ήταν ποσοτική δικτυακή ανάλυση και προσέγγισε τις τρεις αυτές μεταβλητές (διαπροσωπική έλξη, κοινωνική δύναμη και λεκτική επιθετικότητα) ως ολιστικά ετεροπροσδιοριζόμενες έννοιες (δομική προσέγγιση). Αναδείχθηκαν δομές ιεραρχίας (ποιοι είναι οι κυριότεροι στόχοι και οι κυριότεροι δράστες, ποιοι δευτερεύοντες κλπ) όσον αφορά τις ανωτέρω σχέσεις (έλξης, δύναμης και επιθετικότητας). Ανιχνεύθηκαν ατομικοί παράγοντες (λ.χ. φύλο, κοινωνικο-οικονομικές παράμετροι) που επηρεάζουν τη θέση του καθενός μέσα στις δομές των σχέσεων αυτών (καθιστώντας τον ισχυρότερα ή ηπιότερα στόχο ή δράστη). Εφαρμόστηκε έτσι πλήρης ανάλυση δικτύων σε μαθητές, αθλητές, φοιτητές, αλλά και εργαζόμενους. Χρησιμοποιήθηκαν τυποποιημένα ερωτηματολόγια και συμμετείχαν συνολικά 765 άτομα (393 = άνδρες, 372 = γυναίκες). Πιο συγκεκριμένα, συμμετείχαν 117 μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (64 = αγόρια , 53 = κορίτσια), 130 αθλητές σε αθλητικούς οργανισμούς (71 = άνδρες, 59 = γυναίκες), 410 φοιτητές φυσικής αγωγής και άλλων ακαδημαϊκών τμημάτων (209 = άνδρες, 201 = γυναίκες) και 108 εργαζόμενοι εργασιακών οργανισμών (49 = άνδρες, 59 = γυναίκες). Διενεργήθηκε ανάλυση κοινωνικών δικτύων και ανάλυση Spearman μεταξύ δικτυακών (έλξη, δύναμη, επιθετική συμπεριφορά) και μη δικτυακών μεταβλητών (προσωπικά χαρακτηριστικά), όπως και PCA (ανάλυση κυρίων συνιστωσών). Χρησιμοποιήθηκαν τα λογισμικά Visone 1.1. και SPSS 26 και προκειμένου να γίνει σε συνδυασμό με μια πλειάδα αλγεβρικών αλγορίθμων, όπως indegree/outdegree (περιστασιακή ιεραρχία), Katz status (σωρευτική ιεραρχία), pagerank (διαμεριστική ιεραρχία), authority (δεσπόζουσα θέση) για την ανάλυση των σχηματιζόμενων ιεραρχικών δομών. Τα σημαντικότερα αποτελέσματα επικεντρώνονται στα εξής καίρια σημεία: Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ελκυστικός θεωρείται ο μαθητής που βασίζει την έλξη του σε εικόνα εργασιακής/επιστημονικής και κοινωνικής φύσης, ο οποίος συγκεντρώνει κοινωνική δύναμη και, παράλληλα, προστατεύεται από τη λεκτική επιθετικότητα. Λεκτικά επιθετικοί μαθητές είναι αυτοί που δεν θεωρούνται εργασιακά/επιστημονικά και κοινωνικά ελκυστικοί, και δεν επιχειρηματολογούν. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ελκυστικός παραμένει ο φοιτητής που βασίζεται σε εικόνα εργασιακής/επιστημονικής και κοινωνικής φύσης, ο οποίος συγκεντρώνει κοινωνική δύναμη κερδίζοντας την εμπιστοσύνη των άλλων και προστατεύεται από ακραίες μορφές λεκτικής επιθετικότητας (πχ. απειλές). Λεκτικά επιθετικοί θεωρούνται οι φοιτητές που δεν έλκονται από τους άλλους συμφοιτητές τους και δεν επιχειρηματολογούν. Στους αθλητικούς οργανισμούς, οι κορυφαίοι κόμβοι (αθλητές) έλξης και δύναμης προστατεύονται από τη λεκτική επιθετικότητα, ενώ ασκούν λεκτική επιθετικότητα αυτοί που δεν θεωρούνται ελκυστικοί ούτε συγκεντρώνουν δύναμη, αλλά έχουν την τάση να επηρεάζονται από άλλους. Τέλος, οι εργαζόμενοι που είναι κοινωνικά και εργασιακά/ επιστημονικά ελκυστικοί, συγκεντρώνουν κοινωνική δύναμη, αλλά δέχονται λεκτική επιθετικότητα, κυρίως με τη μορφή της προσβολής και της ειρωνείας. Ασκούν λεκτική επιθετικότητα, οι εργαζόμενοι που δεν έλκονται από τους συναδέλφους τους. Οι κύριες μη δικτυακές μεταβλητές που επηρεάζουν την έλξη, τη δύναμη και την επιθετική συμπεριφορά είναι το φύλο, τα σωματικά χαρακτηριστικά, η αστικότητα (αστική καταγωγή) και η ηλικία. Σε ό,τι αφορά το φύλο, οι μαθήτριες, οι φοιτήτριες, οι αθλήτριες και οι γυναίκες εργαζόμενες γενικά τείνουν να θεωρούνται εργασιακά/επιστημονικά ελκυστικές περισσότερο συγκριτικά με τα αγόρια ή τους άντρες αντίστοιχα και συγκεντρώνουν περισσότερη κοινωνική δύναμη. Οι άντρες θεωρούνται κοινωνικά ελκυστικοί ειδικότερα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, γίνονται στόχοι λεκτικής επιθετικότητας στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ασκούν, όμως, λεκτική επιθετικότητα στους αθλητικούς οργανισμούς, ενώ οι γυναίκες φαίνεται να ασκούν λεκτική επιθετικότητα στον εργασιακό χώρο. Αναφορικά με τα σωματικά χαρακτηριστικά, το ύψος και το βάρος, δείχνουν να μην ευνοούν την εργασιακή/επιστημονική έλξη στην δευτεροβάθμια, τριτοβάθμια εκπαίδευση και τον εργασιακό χώρο, ενώ επηρεάζουν αρνητικά την κοινωνική έλξη στους αθλητικούς οργανισμούς. Ακόμη, η αστικότητα επηρεάζει την εμφάνιση έλξης και δύναμης. Πιο συγκεκριμένα, όσοι ζουν σε λιγότερο αστικά περιβάλλοντα φαίνεται να έλκουν εργασιακά/επιστημονικά τους άλλους γύρω τους τόσο στην δευτεροβάθμια όσο και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και κοινωνικά τους άλλους στους αθλητικούς οργανισμούς. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά και τους αθλητικούς οργανισμούς, η αστικότητα δείχνει να ευνοεί τη χρήση λεκτικής επιθετικότητας. Στους εργασιακούς οργανισμούς, συγκεντρώνουν κοινωνική δύναμη όσοι προέρχονται από μη αστικές περιοχές, ενώ στοχοποιούνται λεκτικά όσοι προέρχονται από μη αστικά περιβάλλοντα. Τέλος, η ηλικία παίζει ρόλο κυρίως στο κομμάτι της λεκτικής επιθετικότητας, με τους μεγαλύτερους να ασκούν λεκτική επιθετικότητα στους μικρότερους στην δευτεροβάθμια, την τριτοβάθμια εκπαίδευση και τον εργασιακό χώρο. Η δεύτερη μελέτη, ποιοτική, είχε μορφή εντατικών και ανοιχτού τύπου συνεντεύξεων επικεντρώθηκε στον προσδιορισμό της αντίληψης των ανωτέρω τριών εννοιών (έλξη, δύναμη, επιθετικότητα) από μαθητές, φοιτητές, αθλητές και εργαζόμενους που κατά την εξαγωγή αποτελεσμάτων της πρώτης, δικτυακής μελέτης αναδείχθηκαν ως κύριοι κόμβοι επιρροής σε ό,τι αφορά τις έννοιες αυτές μέσα από τις αντίστοιχες ιεραρχίες των κοινωνικών δικτύων προκειμένου να υποστηριχθεί η ερμηνεία των ποσοτικών - αλγεβρικών αποτελεσμάτων που προηγήθηκε. Στην ποιοτική προσέγγιση της έρευνας συμμετείχαν συνολικά 73 άτομα και συγκεκριμένα 12 μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (7 = αγόρια, 5 = κορίτσια), 38 φοιτητές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (20 = άντρες, 18 = γυναίκες), 13 αθλητές αθλητικών οργανισμών (5 = αγόρια, 8 = κορίτσια) και 10 εργαζόμενοι (3 = άντρες, 7 = γυναίκες). Χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό ποιοτικής ανάλυσης MaxQDA21 για την επεξεργασία και ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων. Τα αποτελέσματα τείνουν να συνηγορούν με την άποψη ότι οι μαθητές, φοιτητές, αθλητές και εργαζόμενοι που βρίσκονται στην κορυφή των ιεραρχιών της διαπροσωπικής έλξης (κυρίως εργασιακής/επιστημονικής και κοινωνικής) και της κοινωνικής δύναμης, ενώ, ταυτόχρονα, στα χαμηλότερα επίπεδα στοχοποίησης λεκτικής επιθετικότητας (δηλ. προστατεύονται από αυτήν) αντιλαμβάνονται την έλξη ως μια σύνθεση εμφάνισης, χαρακτήρα και προσωπικότητας. Παράλληλα, επιζητούν τη συνεργασία με τους άλλους και το ομαδικό πνεύμα. Επίσης, δεν χρησιμοποιούν λεκτική επιθετικότητα, θεωρώντας, ότι αυτοί που την ασκούν, πρωτίστως εξωθούνται σ’ αυτό λόγω του οικογενειακού τους περιβάλλοντος ή του αδύναμου χαρακτήρα τους. Οι κόμβοι αυτοί, που βρίσκονται στην κορυφή της έλξης και της δύναμης, αδιαφορούν απέναντι στις επιθετικές συμπεριφορές και πιστεύουν στην ανάγκη συζήτησης για την επίλυση των διαπροσωπικών συγκρούσεων. Τέλος, η κοινωνική δύναμη για αυτούς, σχετίζεται κυρίως με την ικανότητα επιχειρηματολογίας και πειθούς που γεννά ηγετική ικανότητα και λιγότερο σχετίζεται με τη δημοφιλία. Αντίθετα, οι μαθητές, φοιτητές, αθλητές και εργαζόμενοι που βρίσκονται στην κορυφή της ιεραρχίας της λεκτικής επιθετικότητας (ασκούν λεκτική επιθετικότητα) και στα χαμηλότερα επίπεδα των ιεραρχιών έλξης και δύναμης (δεν θεωρούνται ελκυστικοί ούτε συγκεντρώνουν δύναμη στο δίκτυο τους) δεν αναγνωρίζουν ότι είναι λεκτικά επιθετικοί ή ισχυρίζονται ότι η συμπεριφορά των άλλων προκάλεσε τη δικαιολογημένη επιθετικότητα τους. Διαχειρίζονται τις συγκρούσεις με τους άλλους υψώνοντας τον τόνο της φωνής τους και αποχωρώντας από τη συζήτηση, ενώ πιστεύουν μόνο στην θεσμική διάσταση της κοινωνικής δύναμης, δηλ. ότι αυτή συγκεντρώνεται από όσους φτάνουν σε ηγετικές θέσεις (πχ. αρχηγός ομάδας, διευθυντής κτλ) και επιδεικνύουν τη δύναμη τους.