Από Τον Αφηγηματικό Στον Δραματικό Λόγο

Abstract

Η παρούσα διδακτορική διατριβή πραγματεύεται το φαινόμενο των θεατρικών διασκευών και διερευνά τη διαδικασία μετάπλασης του πεζού αφηγηματικού λόγου σε δραματικό. Το αντικείμενο αυτό μελέτης εμπίπτει και εντάσσεται στο πλαίσιο των ενδιαφερόντων της Συγκριτικής Φιλολογίας, δεδομένου ότι αντιπαραβάλλει και συγκρίνει δύο διαφορετικές μορφές λογοτεχνικής έκφρασης, την Αφήγηση και το Δράμα. Αυτή η αντιπαραβολή καθίσταται ιδιαίτερα χρήσιμη, καθώς αποκαλύπτει τη δυναμική του πεζού λόγου, μέσα από τη «δοκιμή» και τη «δοκιμασία» της θεατρικής του μετάπλασης. Παράλληλα, καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο η θεατρική γραφή υπόκειται στον αφηγηματικό λόγο ή τον ξεπερνά. Ως στόχοι της εργασίας αυτής τέθηκαν: α) η διερεύνηση όλων των πτυχών στην διαδικασία μετατροπής ενός πεζού έργου σε δραματικό, β) η επισήμανση της εκτεταμένης παρουσίας του φαινομένου στη σύγχρονη καλλιτεχνική ζωή και μάλιστα ως ένδειξη υψηλής καλλιτεχνικής συνείδησης και όχι απλά ως αποτέλεσμα ένδειας ή αδιεξόδου του θεατρικού λόγου και γ) η κατάδειξη ότι η νέα, μεικτή μορφή που δημιουργείται έχει, στην πλειοψηφία τουλάχιστον των περιπτώσεων, απήχηση και λειτουργικότητα. Η δομή της διατριβής καθορίστηκε από τον διττό χαρακτήρα της έρευνας η οποία διεξήχθη τόσο σε θεωρητικό, όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Έτσι, η εργασία αποτελείται από το θεωρητικό μέρος και από το παράρτημα που λειτουργεί επικουρικά, υποστηρικτικά και συμπληρωματικά. Το κυρίως κείμενο αποτελείται από τέσσερα επιμέρους κεφάλαια καθένα από τα οποία εξετάζει και μια διαφορετική πτυχή του θέματος. Στο πρώτο εκφράζεται ένας θεωρητικός προβληματισμός για τη σχέση που συνδέει την Αφήγηση με το Δράμα. Στη συνέχεια επιχειρείται μια ιστορική και πραγματολογική προσέγγιση του φαινομένου των θεατρικών διασκευών. Κατόπιν διερευνάται αναλυτικότερα ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιείται ο μετασχηματισμός και η μετάπλαση του αφηγηματικού λόγου σε θεατρικό, όχι μόνο σε γλωσσικό και εκφραστικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο μύθου, πλοκής, χαρακτήρων και χωροχρόνου. Τέλος, στο τέταρτο κεφάλαιο, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται κυρίως στο αποτέλεσμα της διασκευαστικής εργασίας, στο δραματικό δηλαδή έργο και στα σχετικά με τη θεατρική του παράσταση. Το παράρτημα αποτελείται από τον κατάλογο των Ελλήνων πεζογράφων τα έργα των οποίων υποβλήθηκαν στη διαδικασία της θεατρικής μετάπλασης κατά τη διάρκεια της δεύτερης πεντηκονταετίας του 20ου και των αρχών του 21ου αιώνα, καθώς επίσης και από όλα εκείνα τα στοιχεία που αφορούν τις θεατρικές τους παραστάσεις. Η επιλογή του συγκεκριμένου χρονολογικού πλαισίου οφείλεται, κυρίως, στις εκτεταμένες διαστάσεις που προσέλαβε η παρουσία των θεατρικά διασκευασμένων πεζογραφημάτων στην σύγχρονη καλλιτεχνική ζωή κατά τη χρονική αυτή περίοδο. Το πλούσιο σχετικό υλικό που συγκεντρώθηκε είναι αρκετό για να καταδείξει τη μεγάλη ποικιλία στην διαδικασία αυτών των μεταπλάσεων που έφτασαν σχεδόν στο σημείο να συνιστούν ένα μεικτό πια είδος με τη δική του, όμως, αυτοτέλεια και δυναμική. Ένα είδος που και την τέχνη του Θεάτρου ανατροφοδοτεί, αλλά και στην ίδια τη Λογοτεχνία δίνει πνοή αφού την κάνει να μετέλθει θεατρικές τεχνικές και στρατηγικές για να επικοινωνήσει με το σύγχρονο κοινό.