Διδακτικές Οπτικές Και Κριτικά Στοχαστικές Διεργασίες Διδασκόντων Στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

Abstract

Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως αντικείμενο τη διερεύνηση της διδακτικής οπτικής 114 ελλήνων μελών ΔΕΠ σε σχέση με το επιστημονικό τους πεδίο. Το είδος της διδακτικής οπτικής ανιχνεύθηκε μέσω του ερωτηματολογίου ΤΡΙ των Pratt and Collins, ενώ η διάκριση των επιστημονικών πεδίων βασίστηκε στην ταξινομία Biglan. Παράλληλα, διερευνήθηκε το επίπεδο της κριτικά στοχαστικής διεργασίας , στην οποία εδράζεται η διδακτική τους οπτική, σε ό,τι αφορά τους τομείς της γνώσης τους σχετικά με: τους στόχους προς τους οποίους αποβλέπει η διδασκαλία τους, το πώς αντιλαμβάνονται τη διδακτική/μαθησιακή διεργασία και τις διδακτικές τους πρακτικές. Εν προκειμένω, αξιοποιήθηκε το μοντέλο SofT των Kreber and Cranton, το οποίο βασίστηκε στη θεωρία της Μετασχηματίζουσας Μάθησης. Συνεπώς, η παρούσα έρευνα θεμελιώνεται στις αρχές του πεδίου της Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Βασικό εύρημα αποτέλεσε ότι το επιστημονικό πεδίο επηρεάζει την υιοθέτηση ανάλογων διδακτικών οπτικών: Μαθητοκεντρικών, κατά βάση, για τα Ήπια εφαρμοσμένα και θεωρητικά πεδία, και Δασκαλοκεντρικών για τα Σκληρά πεδία. Διδακτική οπτική και επιστημονικό πεδίο ωστόσο, βρέθηκε ότι συνδέονται με σχέση αμοιβαίας επίδρασης. Η οπτική της Μεταβίβασης (Δασκαλοκεντρική) υιοθετείται από τους έλληνες διδάσκοντες όλων των πεδίων, κυρίως ως προς τις πεποιθήσεις και τις πρακτικές τους. Αντίθετα, οι στόχοι τους, σημειώνουν τις υψηλότερες μετρήσεις στη Μαθητοκεντρική οπτική της Ανάπτυξης. Η διδακτική οπτική συνεπώς, διαμορφώνεται και με βάση τα ιδιαίτερα προσωπικά χαρακτηριστικά κάθε μέλους ΔΕΠ, αλλά και από το ευρύτερο (εθνικό, κοινωνικό, πολιτισμικό και ιστορικό) και το ειδικότερο πλαίσιο της διδασκαλίας. Ο συσχετισμός επίσης, των πεποιθήσεων, των προθέσεων και των διδακτικών πρακτικών των διδασκόντων, όπως αυτά αποτυπώνονται κυρίως στο πλαίσιο της κύριας και της εφεδρικής τους οπτικής, κατέδειξε ότι η διδακτική τους φιλοσοφία είναι πολυσήμαντη. Σε ό,τι αφορά τους δείκτες κριτικού στοχασμού, οι λιγότεροι καταγράφηκαν για τον κριτικό στοχασμό επί των βασικών υποθέσεων. Επίσης, πέραν των δεικτών που ανιχνεύθηκαν με το μοντέλο SofT, στην παρούσα έρευνα εντοπίστηκαν 58 νέοι δείκτες. Οι μέσοι όροι των δεικτών των δύο ειδών κριτικού στοχασμού και στους τρεις τομείς γνώσης, βρέθηκε ότι εξαρτώνται: α) Από το είδος των κύριων οπτικών, και του συσχετισμού τους με το επιστημονικό πεδίο των διδασκόντων. β) Από το συνδυασμό μεταξύ κύριας και εφεδρικής οπτικής (ο συνδυασμός μεταξύ Μαθητοκεντρικών κύριων και εφεδρικών διδακτικών οπτικών συγκέντρωσε τους υψηλότερους μέσους όρους και στα δύο είδη κριτικού στοχασμού και στους τρεις τομείς γνώσης). γ) Από τη σύγκλιση μεταξύ πεποιθήσεων, προθέσεων και πρακτικών και κυρίως, μεταξύ εκπεφρασμένων διδακτικών στόχων και επακόλουθων διδακτικών πρακτικών (ειδικά αν τα δύο τελευταία, συγκλίνουν προς το Μαθητοκεντρισμό) και δ) από τη διεύρυνση της διδακτικής εμπειρίας, μέσω της παιδαγωγικής κατάρτισης ή της ενασχόλησης των διδασκόντων με άλλα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα και δη, Εκπαίδευσης Ενηλίκων.