Η Αποδοτέα Ωφέλεια Ως Αντικείμενο Της Αξίωσης Αδικαιολόγητου Πλουτισμού

Abstract

Η παρούσα διατριβή ασχολείται με το πρόβλημα της ευθύνης από τον αδικαιολόγητο πλουτισμό κατά τα άρθρα 904 επ. ΑΚ. Ειδικότερα, τρεις είναι οι προβληματισμοί που εξετάζονται, καθένας από τους οποίους αντιστοιχεί σε καθένα από τα τρία κεφάλαια της μελέτης. Καταρχήν, ερευνάται το πρόβλημα του αντικείμενου της αξίωσης. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δίνεται σε συνάρτηση προς μια γενική θεώρηση του θεσμού. Συναφώς, προσδιορίζονται οι όροι γέννησης της απαίτησης, κατά το άρθρο 904 ΑΚ, με ιδιαίτερη έμφαση στην προϋπόθεση του πλουτισμού, όπου διαπιστώνεται ότι για την κατάφαση του πλουτισμού αρκεί η κτήση ενός μεμονωμένου πλεονεκτήματος. Σε σχέση με το ζήτημα του αντικειμένου, τούτο συνίσταται στην ωφέλεια, η οποία ενσωματώνεται στο συγκεκριμένο πλεονέκτημα που επιφέρει τον πλουτισμό του λήπτη. Στη συνέχεια, τη μελέτη απασχολεί το πρόβλημα του περιεχομένου της ευθύνης. Εδώ εξετάζεται η ρύθμιση του άρθρου 908 ΑΚ, σύμφωνα με την οποία ο λήπτης αποδίδει το πράγμα που έλαβε ή το τυχόν αντάλλαγμα που υπεισήλθε στη θέση του. Σε σχέση με το «πράγμα», δύο ήταν οι διαπιστώσεις: αφενός προκρίνεται η αυτούσια ικανοποίηση του δότη, αφετέρου γίνεται δεκτό ότι η έννοια αυτή θα ερμηνεύεται ευρέως, ώστε να καταλαμβάνει κάθε είδους πλεονέκτημα. Αναφορικά με το αντάλλαγμα, εξετάσθηκε η ειδικότερη περίπτωση, όπου το υποκατάστατο υπερβαίνει σε αξία το αρχικά ληφθέν πράγμα, οπότε και έγινε δεκτό ότι εάν αποδεικνύεται ότι η επιπλέον αξία επιτεύχθηκε χάρη στην προσωπική συμβολή του λήπτη, τότε αυτός θα απαλλάσσεται, διότι θα παύει να πλουτίζει σε βάρος του δότη. Τέλος, η ευθύνη εκτείνεται και στους καρπούς που πράγματι αντλήθηκαν από το πράγμα. Άλλωστε, εάν η αυτούσια απόδοση δεν είναι δυνατή, τότε θα αποδίδεται η αξία του πλεονεκτήματος σε χρήμα. Ως αξία νοείται η αντικειμενική, ενώ σε περίπτωση που ο λήπτης είναι καλόπιστος θα δικαιούται να περιορίσει την ευθύνη του στο ποσό που άξιζε για τον ίδιο προσωπικά το αποδοτέο πλεονέκτημα. Το τρίτο μέρος της μελέτης απασχολεί το ζήτημα της έκτασης της ευθύνης. Εν προκειμένω, διακρίνεται μεταξύ καλόπιστου και κακόπιστου λήπτη. Για τον καλόπιστο ισχύει το άρθρο 909 ΑΚ. Η διάταξη αυτή του επιτρέπει να επικαλεστεί τα γεγονότα που συνετέλεσαν στη μείωση ή πλήρη εξάλειψη του πλουτισμού του και να πετυχαίνει την απαλλαγή του. Αντιθέτως, εάν είναι κακόπιστος, τότε σύμφωνα με το άρθρο 910 ΑΚ, θα ευθύνεται αυστηρότερα κατά τις γενικές διατάξεις.