Ηγεσία, Οργανωσιακή Κουλτούρα Και Επαγγελματική Ικανοποίηση Εργαζομένων Σε Τραπεζικό Οργανισμό

Abstract

Η παρούσα διατριβή έχει ως αντικείμενο μελέτης και διερεύνησης τη σχέση ανάμεσα στο κυρίαρχο Στυλ Ηγεσίας των ελληνικών τραπεζών και την Επαγγελματική Ικανοποίηση των υπαλλήλων τους. Ειδικότερα, σκοπός της μελέτης ήταν να μετρήσει τα επίπεδα της επαγγελματικής ικανοποίησης, να προσδιορίσει το στυλ της υπάρχουσας οργανωσιακής κουλτούρας και του επικρατέστερου στυλ ηγεσίας των εργαζομένων στον ελληνικό τραπεζικό οργανισμό, να ορίσει το πλαίσιο της οργανωσιακής κουλτούρας και να προσδιορίσει το επικρατέστερο στυλ ηγεσίας του εν λόγω πιστωτικού ιδρύματος καθώς και να μετρήσει το βαθμό ικανοποίησης των επαγγελματιών τραπεζοϋπαλλήλων που το στελεχώνουν. Το Στυλ Ηγεσίας περιγράφεται ως ένα σύνολο κανόνων και πρακτικών που εφαρμόζει ο ηγέτης ενός οργανισμού, επηρεάζοντας τις σχέσεις του με τους εργαζομένους και, συνακόλουθα, την ικανοποίηση των τελευταίων από την εργασία τους. Η Επαγγελματική Ικανοποίηση αφορά το κατά πόσο ένας εργαζόμενος δηλώνει ικανοποιημένος από την εργασία του από άποψη περιβάλλοντος εργασίας, αρμοδιοτήτων, αποδοχών, σχέσεων με την ηγεσία και ευκαιριών εξέλιξης. Στη σχέση μεταξύ Στυλ Ηγεσίας και Επαγγελματικής Ικανοποίησης ιδιαίτερο ρόλο διαδραματίζει ο τύπος της Οργανωσιακής Κουλτούρας που επικρατεί στον εκάστοτε οργανισμό. Η Οργανωσιακή Κουλτούρα αποτελεί ένα σύνολο αξιών και συμβόλων τα οποία μοιράζονται τα μέλη του οργανισμού και επηρεάζουν αναμφίβολα τις διαπροσωπικές τους σχέσεις και την εν γένει λειτουργία του οργανισμού αυτού. Στην έρευνα έλαβαν μέρος 487 τραπεζικοί υπάλληλοι από όλη την Ελλάδα. Για τη μέτρηση του Στυλ Ηγεασίας χρησιμοποιήθηκε το Πολυπαραγοντικό Ερωτηματολόγιο Ηγεσίας (Multifactor Leadership Questionnaire) (M.L.Q.-5X) των Avolio και Bass (2004), το οποίο, όπως αναφέρουν οι δημιουργοί του, μετρά την πλήρη έκταση των ηγετικών στυλ. Συγκεκριμένα: α) Μετασχηματιστικό, β) Διεκπεραιωτικό, γ) Παθητικό-προς αποφυγή Στυλ Ηγεσίας. Επιπλέον, το εργαλείο εξετάζει την έκβαση της ηγεσίας: α) Μεγαλύτερη προσπάθεια, β) Αποτελεσματικότητα, γ) Ευχαρίστηση από την ηγεσία. Για τη μέτρηση της Οργανωσιακής Κουλτούρας χρησιμοποιήθηκε το Organizational Culture Assessment Instrument (OCAI) (Cameron & Quinn, 1999). Το ερωτηματολόγιο αυτό αποτελείται από τέσσερις τύπους οργανωσιακής κουλτούρας (Συμμετοχική/Οικογενειακή-Clan, Προσανατολισμένη στην Αγορά-Market, Προσαρμοστική-Adhocracy και Ιεαραρχική-Hierarchical). Η Επαγγελματική Ικανοποίηση μετρήθηκε με το Ερωτηματολόγιο Καταγραφής της Επαγγελματικής Ικανοποίησης (Employee Satisfaction Inventory, ESI) (Koustelios, 1991• Koustelios & Bagiatis, 1997). Το ερωτηματολόγιο αυτό αποτελείται από είκοσι τέσσερις ερωτήσεις οι οποίες μετρούν έξι διαστάσεις της ικανοποίησης από την εργασία: συνθήκες εργασίας, αποδοχές, προαγωγές, φύση της ίδιας της εργασίας, άμεσος προϊστάμενος, ο οργανισμός ως σύνολο. Τα ερωτηματολόγια διανεμήθηκαν από τον ίδιο τον ερευνητή σε τραπεζικούς λειτουργούς, αφού προηγουμένως είχε ζητηθεί η άδεια εισόδου στα τραπεζικά υποκαταστήματα και στις διευθύνσεις διοίκησης, από τους αρμόδιους διευθυντές-επικεφαλής, ή εστάλησαν ταχυδρομικά στα τραπεζικά υποκαταστήματα και στις διευθύνσεις διοίκησης, έπειτα από συνεννόηση με τους επικεφαλής διευθυντές για τη διασφάλιση της ανωνυμίας, την εμπιστευτικότητα των απαντήσεων και την αποκλειστικά για ερευνητικούς σκοπούς χρήση τους. Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι μόνο η μεταβλητή αποδοχές συσχετίζεται με τρία από τα τέσσερα διαφορετικά στυλ Οργανωσιακής Κουλτούρας. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε ισχυρή αρνητική συσχέτιση της μεταβλητής «Αποδοχές» με την προσαρμοστική κουλτούρα αλλά και με την προσανατολισμένη στην αγορά κουλτούρα. Επίσης, παρατηρήθηκε θετική συσχέτιση ανάμεσα στην ιεραρχική κουλτούρα και τη μεταβλητή «Αποδοχές», (μερική επιβεβαίωση της Ερευνητικής Υπόθεσης 1). Το Μετασχηματιστικό Στυλ Ηγεσίας συσχετίζεται θετικά και μπορεί να προβλέψει τις εκφάνσεις της Επαγγελματικής Ικανοποίησης (επιβεβαίωση Ερευνητικής Υπόθεση 2 & 3), ιδιαίτερα της μεταβλητής «Άμεσος Προϊστάμενος». Επιπλέον, η σχέση του Στυλ Ηγεσίας με την Επαγγελματική Ικανοποίηση διαμορφώνεται ανάλογα με τα επίπεδα της Οργανωσιακής Κουλτούρας (επιβεβαίωση Ερευνητικής Υπόθεσης 4). Ειδικότερα, παρόλο που ο κυρίαρχος τύπος Οργανωσιακής Κουλτούρας είναι ο Ιεραρχικός, οι περισσότεροι εργαζόμενοι προτιμούν έναν πιο Προσαρμοστικό και Συμμετοχικό τύπο, ο οποίος συνάδει περισσότερο με τα χαρακτηριστικά του Μετασχηματιστικού Στυλ Ηγεσίας. Από τα αποτελέσματα της ανάλυσης πολλαπλής παλινδρόμησης που χρησιμοποιήθηκε για την ανίχνευση του ρυθμιστικού ρόλου της οργανωσιακής κουλτούρας στις σχέσεις του στυλ ηγεσίας με τις διαστάσεις της επαγγελματικής ικανοποίησης, επιβεβαιώθηκε η υπόθεση της έρευνας. Τα ευρήματα αυτά αποτελούν αφορμή για περαιτέρω προβληματισμό και έρευνα, με απώτερο σκοπό τον σχεδιασμό της Οργανωσιακής Αλλαγής και τη μεγιστοποίηση της Επαγγελματικής Ικανοποίησης.