Θεραπευτική Συμβολή Των Ζώων Συντροφιάς Σε Φυσιολογικά Παιδιά Και Σε Παιδιά Με Χρόνια Προβλήματα

Abstract

Τα τελευταία πενήντα χρόνια η συμβολή των ζώων συντροφιάς στη ζωή των ανθρώπων γίνεται μέσω εξειδικευμένων μεθόδων παρέμβασης οι οποίες αναφέρονται ως Υπηρεσίες - Παρεμβάσεις διαμέσου των ζώων ( Animal facilitated activities). Τέτοιου είδους παρεμβάσεις με τη βοήθεια των ζώων έχουν γίνει σε διαφορετικά επιστημονικά πεδία, όπως είναι η γενετική, η βιολογία, η αναπτυξιακή ψυχολογία, η ψυχανάλυση, η νοσηλευτική, η ιατρική και η κτηνιατρική. Οι παρεμβάσεις αυτές κατηγοριοποιούνται ως εξής: α) θεραπεία με τη βοήθεια των ζώων - animal assisted therapy-και σε β) επικουρική παρέμβαση των ζωών σε ανθρώπινες δραστηριότητες - animal assisted activities- .Στην Ευρώπη υπάρχουν περίπου 47 εκατομμύρια κατοικίδιες γάτες και 41 εκατομμύρια σκύλοι. Ειδικότερα στο Ηνωμένο Βασίλειο το 50% των σπιτιών διαθέτει ένα ζώο συντροφιάς και στη Γερμανία το 43%. Στην Ελλάδα αντίστοιχα μόλις το 12% διαθέτει ένα κατοικίδιο, όμως το ποσοστό αυτό συνεχώς αυξάνεται. Το κουνέλι και το άλογο από ζώα εκτροφής και εργασίας αντίστοιχα μετεξελίσσονται κυρίως στις κοινωνίες του δυτικού κόσμου σε ζώα συντροφιάς, ψυχαγωγίας και άθλησης. Τα ζώα συνεισέφεραν από τους αρχαίους χρόνους στη θεραπευτική αγωγή των ασθενών. Στα τελευταία πενήντα χρόνια σημαντικός αριθμός μελετών εξετάζει και αποδεικνύει ότι η παρουσία των ζώων έχει επίδραση στον άνθρωπο. Τα ζώα αναφέρονται ως εξαίρετοι βοηθοί μάθησης ιδιαίτερα για τα παιδιά, επίσης βελτιώνουν τη φυσική κατάσταση της υγείας και βοηθούν στη θεραπεία των ασθενών- παιδιών. Προγράμματα παρέμβασης με ζώα έχουν γίνει σε παιδιατρικά τμήματα χρόνιων παθήσεων και ειδικότερα σε ογκολογικά τμήματα με σκοπό τη συμβολή στη θεραπευτική αγωγή με την επίδραση κυρίως στο ψυχισμό των παιδιών που πάσχουν από χρόνια νοσήματα και νοσηλεύονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα στο νοσοκομείο. Ζώα επίσης συμμετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία των παιδιών προσχολικής και σχολικής ηλικίας.Η μελέτη μας είχε ως σκοπό να διερευνήσει για πρώτη φορά τόσο στην Ελλάδα, όσο και στη γνωστή διεθνή βιβλιογραφία την επίδραση κουνελιού, ως ζώου συντροφιάς, σε παιδιά νοσηλευόμενα για νεοπλασία, καθώς και σε υγιή παιδιά παιδικού σταθμού. Οι παρεμβάσεις έγιναν τη χρονική περίοδο Μάιος 2008 – Ιανουάριος 2011 και έλαβαν μέρος 117 παιδιά, 65 γονείς ασθενών παιδιών, 83 μέλη του νοσηλευτικού προσωπικού του Νοσοκομείου Παίδων ΄΄ Π.&Α.Κυριακού΄΄ και 2 νηπιαγωγοί του Δημοτικού Παιδικού Σταθμού του Δήμου Ηλιούπολης Αττικής. Η παρέμβαση στο Νοσοκομείο έγινε σε δύο περιόδους. Κατά την πρώτη περίοδο καταγράφηκαν οι αντιδράσεις των παιδιών, των γονέων και του νοσηλευτικού προσωπικού με την παρουσία του ζώου. Κατά τη δεύτερη περίοδο της παρέμβασης διερευνήθηκε, η βελτίωση της κοινωνικοποίησης των παιδιών, η υποβοήθηση στην επικοινωνία τους μέσα στη Μονάδα, η δυνατότητα συναισθηματικής έκφρασης τους με τη βοήθεια του ζώου και τέλος η επίδραση του ζώου στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των παιδιών στο Νοσοκομείο. Με την ίδια μέθοδο διερευνήθηκε και καταγράφηκε η ωφέλεια και η επίδραση της παρέμβασης με ζώο συντροφιάς στα παιδιά μέσα στην τάξη ενός Δημόσιου Παιδικού σταθμού, λαμβάνοντας υπόψη τις επικρατούσες συνθήκες στη χώρα μας. Μελετήσαμε και καταγράψαμε τις αντιδράσεις των παιδιών και του προσωπικού, με την παρουσία ζώου συντροφιάς, στο περιβάλλον Δημόσιου Παιδικού Σταθμού με στόχο την αβίαστη διδασκαλία κανόνων και συμπεριφορών, την κοινωνικοποίηση, την υποβοήθηση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, τη δυνατότητα συναισθηματικής έκφρασης και τέλος την επαφή των παιδιών μέσα από το ζώο με τη φύση. Ως μέθοδος στατιστικής ανάλυσης, πέραν της περιγραφής των δεδομένων, χρησιμοποιήθηκε η απλή ανάλυση διακύμανσης με επαναλαμβανόμενες μετρήσεις. Κατά τη διάρκεια της μελέτη μας, με τη βοήθεια υψηλής αξιοπιστίας σταθμισμένων κατά Cronbach’s Alpha ερωτηματολογίων, διαπιστώθηκε ότι μεγάλο ποσοστό παιδιών (97,4%) με την παρουσία του συγκεκριμένου ζώου συνεργάσθηκε αποδοτικότερα στις δραστηριότητες της τάξης. Τα παιδιά διασκέδασαν, έμαθαν αβίαστα, κοινωνικοποιήθηκαν και προσαρμόστηκαν στο σχολικό περιβάλλον. Οι νηπιαγωγοί διαπίστωσαν σταδιακή αύξηση της επίδρασης του ζώου από μέτρηση σε μέτρηση και θεωρούν ιδιαίτερα θετική την παρέμβαση όσον αφορά την κοινωνικοποίηση, την επικοινωνία και την συναισθηματική έκφραση των παιδιών. Ειδικότερα διαπιστώθηκε μια διαδοχική αύξηση της βαθμολογίας των παιδιών από μέτρηση σε μέτρηση και για τις τρεις κλίμακες, η οποία ήταν στατιστικά σημαντική. Ειδικότερα η κοινωνικοποίηση διαφοροποιείται μεταξύ πρώτης, δεύτερης και τρίτης μέτρησης ρ=0.001, σύμφωνα με τις μέσες τιμές στις κλίμακες κοινωνικοποίησης (1η μέτρηση 16,43, 2η μέτρηση 22,43, 3η μέτρηση 26,87). Παρατηρήθηκε επίσης για την επικοινωνία διαφοροποίηση ρ=0.001, σύμφωνα με τις μέσες τιμές στις κλίμακες επικοινωνίας ( 1η μέτρηση 45,57, 2η μέτρηση 72,53, 3η μέτρηση 88,26). Ακριβώς η ίδια εικόνα παρατηρήθηκε στην μέτρηση της συναισθηματικής έκφρασης ρ=0.001, σύμφωνα με τις μέσες τιμές στις κλίμακες συναισθηματικής έκφρασης (1η μέτρηση26,27, 2η μέτρηση 32,97, 3η μέτρηση 37,92). Στο Νοσοκομείο τα νοσηλευόμενα παιδιά σε μεγάλο ποσοστό (80,4%) αναζητούσαν το ζώο και ήθελαν να βρίσκονται κοντά του. Καταγράφηκαν επίσης υψηλά ποσοστά της συμμετοχής τους σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες και ομαδικό παιχνίδι με την παρουσία του ζώου, διαπιστώθηκε αύξηση στο ποσοστό της συνεργασίας τους με τα άλλα παιδιά καθώς και βελτίωση της συνεργασίας τόσο με το προσωπικό, όσο και με εξωτερικούς συνεργάτες. Διαπιστώθηκε επίσης ότι με την παρουσία του ζώου τόσο η κοινωνικοποίηση όσο και η επικοινωνία αλλά και η συναισθηματική έκφραση των παιδιών αυξήθηκε σταδιακά και τα παιδιά παρέμεναν ήρεμα. Ειδικότερα διαπιστώθηκε κατά την παρέμβαση μας στο Ογκολογικό τμήμα μια διαδοχική αύξηση της βαθμολογίας των παιδιών από μέτρηση σε μέτρηση με μία μικρή κάμψη κατά την τρίτη μέτρηση και αυτό καταγράφεται και στις τρεις κλίμακες. Η κοινωνικοποίηση διαφοροποιείται μεταξύ πρώτης και δεύτερης μέτρησης ρ=0.001, ως επίσης μεταξύ πρώτης και τρίτης ρ=0.041 αλλά όχι μεταξύ δεύτερης και τρίτης ρ=0.46. Ακόμη η επικοινωνία διαφοροποιείται μεταξύ πρώτης και δεύτερης μέτρησης ρ=0.001, αλλά και μεταξύ πρώτης και τρίτης ρ=0.0631 αλλά όχι μεταξύ δεύτερης και τρίτης ρ=0.47. Ακριβώς η ίδια εικόνα παρατηρείται και για τη συναισθηματική έκφραση του παιδιού όπου διαφοροποιείται μεταξύ πρώτης και δεύτερης μέτρησης ρ=0.001, αλλά και μεταξύ πρώτης και τρίτης ρ=0.061 αλλά όχι μεταξύ δεύτερης και τρίτης ρ=0.18. Οι γονείς των παιδιών που συμμετείχαν στην παρέμβαση, θεώρησαν ότι η συντροφιά του ζώου στο νοσοκομείο υπήρξε θετική για το παιδί τους (80%). Η γνώμη του προσωπικού για την επίσκεψη του κουνελιού για λίγες ώρες στο νοσοκομείο ήταν θετική (83%). Το κουνέλι, ως ζώο συντροφιάς, είναι φιλικό, ήρεμο, με πολύ καλή επικοινωνία μέσα από τη γλώσσα του σώματος, αποδείχθηκε αποτελεσματικό διότι ήταν εύκολα αποδεκτό, επίσης υπήρξε η δυνατότητα, λόγω του μικρού μεγέθους του, της ευχερούς μεταφοράς, κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες υγιεινής. Επιπλέον κριτήρια που έπαιξαν επίσης καθοριστικό ρόλο στην επιλογή του ήταν η δυνατότητα απτικής, παράλληλα με την οπτική επαφή. Στη μελέτη μας διαπιστώθηκε ότι οι παρεμβάσεις με ζώο συντροφιάς το κουνέλι, αφενός στην Ογκολογική μονάδα του Νοσοκομείου και αφετέρου στο Δημόσιο Παιδικό Σταθμό ήταν εφικτές και αποτελεσματικές, προσφέροντας στα παιδιά τη δυνατότητα για ευχάριστη διαβίωση, μάθηση και την ευκαιρία να έρθουν μέσα από το ζώο σε στενότερη επαφή με τη Φύση. Επιπλέον ειδικότερα με την παρέμβασή μας στο Ογκολογικό έγινε φανερό ότι τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα με την παρουσία του ζώου να ξεχάσουν για λίγο την επώδυνη καθημερινότητα.