Μεταμορφώνοντας Χώρους Μουσικής Εκπαίδευσης Μέσα Από Σωματοποιημένες Διακαλλιτεχνικές Πρακτικές Σε Ευάλωτες Κοινότητες

Abstract

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι θεωρητικοί και ερευνητές επισημαίνουν την ανάγκη επανασχεδιασμού των εκπαιδευτικών αρχών, εργαλείων και διαδικασιών, μακριά από ορθολογιστική σκέψη, στείρους υπολογισμούς, νόρμες, στερεότυπα και δογματισμούς. Ο ρόλος των τεχνών στην αναδιαμόρφωση των εκπαιδευτικών προσεγγίσεων κρίνεται καθοριστικής σημασίας, καθώς οι τέχνες μέσα από τον συμβολισμό, τη φαντασία, τη μη λεκτική επικοινωνία και τη σωματοποίηση του «μέχρι τώρα απίθανου να συμβεί» μπορούν να μεταμορφώσουν τον χώρο και τον χρόνο. Επιπλέον, σημαντικός παράγοντας για την αναδιαμόρφωση της εκπαίδευσης αποτελεί η ιδέα της από κοινού μάθησης και πράξης στο πλαίσιο μίας ανοιχτής και φιλόξενης κοινότητας. Η παρούσα ποιοτική συμμετοχική έρευνα σχεδιάστηκε με σκοπό να συλλάβει την εμπειρία της πολύγλωσσης κοινότητας παιδιών προσφύγων στο πλαίσιο κοινοτικής μουσικοεκπαιδευτικής πρακτικής στη Θεσσαλονίκη το 2018. Αναγνωρίζοντας το σώμα ως φορέα πολιτιστικής και κοινωνικής ταυτότητας του ατόμου, ως φορέα μάθησης και δράσης, αλλά και ως μέσο αποδοχής του διαφορετικού, του παράξενου και του απρόσμενου, στόχος της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους σωματοποιημένες διακαλλιτεχνικές δράσεις μπορούν να είναι μεταμορφωτικές για τον εαυτό, τον χώρο και την κοινότητα. Οι μουσικοεκπαιδευτικές δράσεις της παρούσας έρευνας σχεδιάστηκαν γύρω από την έννοια της σωματοποίησης και της διακαλλιτεχνικότητας, με στόχο την αφύπνιση και τη χρήση όλων των αισθήσεων του σώματος. Κατά τη σωματοποιημένη διαδικασία μουσικής πράξης, οι συμμετέχοντες επικεντρώνονται σε ποιοτικά χαρακτηριστικά των δράσεων και συναισθημάτων τους, με αποτέλεσμα να διαμορφώνουν νέες κιναισθητικές και επικοινωνιακές συνήθειες. Χρησιμοποιώντας το σώμα ως εργαλείο και ως τόπο προκαλούν, διερωτώνται, αντανακλούν, συνεργάζονται, αποδέχονται, φαντάζονται, εμπιστεύονται και μοιράζονται, καταλήγοντας με αυτόν τον τρόπο να επαναδομούν τους κοινωνικοπολιτισμικούς κώδικες που έχουν χαραχτεί στο σώμα τους. Βασική πρόκληση της έρευνας ήταν ο σχεδιασμός και συντονισμός των μουσικοεκπαιδευτικών δράσεων να συμπεριλάβει κάθε αμφισημία και απρόσμενη πτυχή της κοινοτικής μουσικοεκπαιδευτικής εμπειρίας. Απαραίτητη προϋπόθεση για να συμβεί αυτό, ήταν η ανοικτότητα, η ευελιξία και η ανάληψη ρίσκου σε κάθε στιγμή και σε κάθε έκφανση των μουσικοεκπαιδευτικών, αλλά και των ερευνητικών πρακτικών. Η συνδυαστική μεθοδολογία της παρούσας έρευνας μπορεί να περιγραφεί ως καλλιτεχνική εκπαιδευτική έρευνα μέσα από την πρακτική. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από τις ανοιχτού τύπου συνεντεύξεις, τις οπτικοακουστικές καταγραφές και τις σημειώσεις πεδίου αναλύθηκαν και κατηγοριοποιήθηκαν θεματικά και παρουσιάζονται περιγραφικά. Τα συμπεράσματα της παρούσας έρευνας υποδηλώνουν πως μέσα από την απεριόριστη αποδοχή της παροδικότητας, της ασάφειας και της ρευστότητας, κάθε συνάντηση της παρούσας ερευνητικής πρακτικής αποτελούσε μία ανοιχτή πρόσκληση και ένα φιλόξενο καλωσόρισμα του οποιουδήποτε περαστικού συμμετέχοντα. Η συνεχής προσαρμογή στο ακαθόριστο, στο άγνωστο και στο δυναμικό εδώ και τώρα, απελευθέρωσε τη δημιουργική έκφραση των συμμετεχόντων, ξεπερνώντας στεγανά και περιορισμούς που συχνά χαρακτηρίζουν κατεστημένες προσεγγίσεις της σχολικής μουσική εκπαίδευσης.