Μετατραυματική Ανάπτυξη, Μετατραυματικό Στρες Και Ψυχοκοινωνική Προσαρμογή Στην Ασθένεια, Σε Γυναίκες Με Καρκίνο Του Μαστού

Abstract

Η παρούσα μελέτη επιδιώκει να προσφέρει μια πληρέστερη κατανόηση της μετατραυματικής προσαρμογής των γυναικών με καρκίνο του μαστού. Οι επιμέρους στόχοι ήταν: α) να διερευνήσει την σχέση της αισιοδοξίας, της ανοιχτότητας, της γνωστικής επεξεργασίας, των κοινωνικών περιορισμών και των στρατηγικών αντιμετώπισης στρεσογόνων καταστάσεων με την μετατραυματική ανάπτυξη, το μετατραυματικό στρες και την ψυχοκοινωνική προσαρμογή στην ασθένεια, σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού, β) να εξετάσει τον ενδεχόμενο διαμεσολαβητικό ή/και ρυθμιστικό ρόλο κάποιων μεταβλητών, γ) να διερευνήσει με ποιον τρόπο σχετίζεται η μετατραυματική ανάπτυξη με το μετατραυματικό στρες και την ψυχοκοινωνική προσαρμογή στην ασθένεια και δ) να μεταφράσει και να σταθμίσει στην Ελληνική γλώσσα το ερωτηματολόγιο ψυχοκοινωνικής προσαρμογής στην ασθένεια, PAIS-SR. Για την επίτευξη των προαναφερθέντων στόχων σχεδιάστηκε μια συγχρονική μελέτη, η οποία πραγματοποιήθηκε στα εξωτερικά ιατρεία της Κλινικής Μαστού του Ογκολογικού Νοσοκομείου «Άγιος Σάββας» και του Περιφερειακού Γενικού Νοσοκομείου «Έλενα Βενιζέλου» από τον Σεπτέμβριο του 2011 έως το Δεκέμβριο του 2012. Το συνολικό δείγμα αποτελούνταν από 243 γυναίκες με καρκίνο του μαστού, στις οποίες χορηγήθηκαν τα παρακάτω αυτοσυμπληρούμενα ψυχομετρικά εργαλεία: αυτοσχέδιο ερωτηματολόγιο δημογραφικών πληροφοριών και ιατρικού ιστορικού, Αναθεωρημένη Κλίμακα Αισιοδοξίας ή Τεστ Προσανατολισμού στη ζωή (Life Orientation Test- Revised, LOT-R), Ερωτηματολόγιο Πέντε Παραγόντων Προσωπικότητας-Κλίμακα Ανοιχτότητας στην Εμπειρία (NEO Five-Factor Inventory [NEO-FFI]-Openness Scale), Κλίμακα Κοινωνικών Περιορισμών (Social Constraints Scale, SCS), Σύντομη Κλίμακα Εκτίμησης των Τρόπων Αντιμετώπισης των Προβλημάτων (Coping Orientation to Problems Experienced [COPE-Brief]), Κλίμακα Αρνητικού Γνωστικού Μηρυκασμού και Γνωστικής Αντανάκλασης (The Rumination Reflection Questionnaire [RRQ]), Κλίμακα Αρνητικού Γνωστικού Μηρυκασμού και Γνωστικής Αντανάκλασης- Επίπεδο Κατάστασης (Reflective vs. Ruminative Mood Orientation Scale), Κλίμακα Μέτρησης Μετατραυματικού Στρες (PTSD Checklist-Civilian version [PCL-C]), Κλίμακα Μέτρησης Μετατραυματικής Ανάπτυξης (Posttraumatic Growth Inventory [PTGI]), Επισκόπηση Υγείας SF-36 (SF-36 Health Survey), Ερωτηματολόγιο Ψυχοκοινωνικής Προσαρμογής στην Ασθένεια (Psychosocial Adjustment to Illness; Self – Report [PAIS-SR]). Για τα ψυχομετρικά εργαλεία που δεν υπήρχε επίσημη Ελληνική μετάφραση, προχωρήσαμε στην μετάφραση και προσαρμογή τους στην Ελληνική γλώσσα. Το θεωρητικό πλαίσιο στο οποίο βασίστηκε ο ερευνητικός σχεδιασμός αποτελεί μια σύνθεση του περιγραφικού μοντέλου των Tedeschi και Calhoun (1996; 2004) για την μετατραυματική ανάπτυξη και του μοντέλου της κοινωνικό-γνωστικής επεξεργασίας για την προσαρμογή σε τραυματικά γεγονότα (Lepore, 2001). Για τις στατιστικές αναλύσεις χρησιμοποιήσαμε το στατιστικό πακέτο SPSS και τα επιπρόσθετα προγράμματα PROCESS και AMOS. Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι η πλειοψηφία των γυναικών με καρκίνο του μαστού εμφάνιζε μετατραυματική ανάπτυξη άνω του μετρίου, ενώ μια περιορισμένη ομάδα γυναικών βρισκόταν σε αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση μετατραυματικής διαταραχής στρες και προβλημάτων προσαρμογής. Οι σημαντικότεροι παράγοντες που σχετίζονταν με αυξημένα επίπεδα μετατραυματικής ανάπτυξης ήταν η γνωστική αντανάκλαση (ως εποικοδομητική γνωστική επεξεργασία), οι θρησκευτικές στρατηγικές αντιμετώπισης και η θετική αναπλαισίωση. Υψηλότερα επίπεδα μετατραυματικού στρες και χαμηλότερα επίπεδα ψυχοκοινωνικής προσαρμογής στον καρκίνο του μαστού σχετίζονταν με χαμηλή αισιοδοξία, περισσότερους κοινωνικούς περιορισμούς, μεγαλύτερη χρήση μη εποικοδομητικής γνωστικής επεξεργασίας (αρνητικός γνωστικός μηρυκασμός) και αποφευκτικές στρατηγικές αντιμετώπισης. Ο αρνητικός γνωστικός μηρυκασμός βρέθηκε να σχετίζεται με θετικό πρόσημο με την μετατρυματική ανάπτυξη όταν οι κοινωνικοί περιορισμοί ήταν σε χαμηλό ή μέτριο επίπεδο. Επίσης, όταν η σχέση του αρνητικού γνωστικού μηρυκασμού με την μετατραυματική ανάπτυξη διαμεσολαβείται από το μετατραυματικό στρες, τότε η επίδραση του αρνητικού γνωστικού μηρυκασμού στην μετατραυματική ανάπτυξη είναι αρνητική. Υψηλότερα επίπεδα μετατραυματικού στρες βρέθηκαν να σχετίζονται με χαμηλότερα επίπεδα μετατραυματικής ανάπτυξης. Τέλος, το συνθετικό μοντέλο της μετατραυματικής ανάπτυξης με την ψυχοκοινωνική προσαρμογή στην ασθένεια πρότεινε ότι οι δύο αυτές έννοιες δεν σχετίζονται μεταξύ τους. Τα ερευνητικά ευρήματα και η ερμηνεία τους αξιοποιούνται στο πλαίσιο σχεδιασμού και εφαρμογής ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων που θα στοχεύουν στην αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου εμφάνισης μετατραυματικού στρες και την παράλληλη ενίσχυση της μετατραυματικής ανάπτυξης σε γυναίκες που έχουν διαγνωσθεί με καρκίνο του μαστού.