Ο Ηγεμόνας Και Η Ανθρωπολογία Των Θεσμών Στον Μέγα Φώτιο Και Στον Μακιαβέλι

Abstract

Ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Φώτιος (810-891) και ο Νικολό Μακιαβέλι (1469-1527), αν και έγραψαν σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους, εντάσσονται σε μία κοινή παράδοση του γραμματειακού είδους των κατόπτρων ηγεμόνος. Τα κάτοπτρα ηγεμόνος αποτελούν παραινέσεις για την τέχνη του κυβερνάν. Ουσιαστικά, συμβουλεύουν τον ηγεμόνα για το πώς να κυβερνήσει καλλιεργώντας τις αρετές του. Μέσα από τα δύο συμβουλευτικά έργα αναφαίνεται η σχέση ηθικής και πολιτικής, η οποία κατ’ επέκταση μας παρέχει μία σαφή εικόνα της φιλοσοφικής ανθρωπολογίας τους. Οι δύο στοχαστές απαντούν υπόρρητα στο ερώτημα τι συνιστά ανθρώπινη φύση, ποια είναι η θέση της μέσα στον κόσμο, πώς αυτή εκδιπλώνεται μέσα στη διαλεκτική των θεσμών και ιδιαίτερα πως επηρεάζεται το πρόσωπο του ηγεμόνα. Παρά τις διαφορές των δύο στοχαστών, μπορούμε να κατανοήσουμε, μέσα από τις συμβουλές τους, την έγνοια τους να διατηρηθεί και να προφυλαχτεί η θέση του ηγεμόνα. Παράλληλα, όμως, εντοπίζουμε την απόδοση μιας υφέρπουσας, μεγάλης δύναμης στα χέρια των πολιτών, η οποία μπορεί εν δυνάμει να χρησιμοποιηθεί εναντίον των κατόχων της εξουσίας, αν δεν νιώθουν ικανοποιημένοι από το κυβερνητικό τους έργο.