Ο Φόβος Για Την Πόλη Και Η Αμφίδρομη Σχέση Με Τον Κινηματογράφο

Abstract

Η παρούσα διατριβή διερευνά το ζήτημα του φόβου και της ασφάλειας εντός του αστικού χώρου μέσω του τρόπου που αποτυπώνεται και ανατροφοδοτείται στον/ από τον κινηματογράφο. Η διατριβή χρησιμοποιεί το κινηματογραφικό είδος του τρόμου, με στόχο να καταγράψει τους φόβους της εποχής και πώς αυτοί εγγράφονται στο χώρο, μέσω της αποκωδικοποίησης των μηχανισμών της εκούσιας ή ακούσιας αλληγορίας των ταινιών. Επιπροσθέτως αναφέρεται στον τρόπο που η θεωρία για την πόλη και την αρχιτεκτονική προσεγγίζει τον κινηματογράφο και στον τρόπο που οι κινηματογραφικές σπουδές έχουν αναλύσει την πόλη.Η διατριβή αντλεί υλικό από έξι ταινίες τρόμου διαφορετικές εθνικές παραγωγές (Ελλάδα, ΗΠΑ, Ισπανία, Μεξικό, ΗΒ) και βγήκαν στις αίθουσες στην εικοσαετία 1992-2011. Μέσα από τις ταινίες μελετάται το ζήτημα του φόβου και της πόλης, και πώς αυτό συνδέεται με τη δαιμονοποίηση περιοχών και κατοίκων προκειμένου να αιτιολογηθούν πρακτικές αστικής αναγέννησης. Κάθε μία από τις ταινίες προσεγγίζει το ζήτημα της πόλης σε διαφορετική κλίμακα και δημιουργεί ένα νέο νοητικό χάρτη της περιοχής όπου διαδραματίζεται, αντλώντας υλικό από τον αστικό χώρο αλλά και τις αφηγήσεις για την πόλη σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο. Παράλληλα η κινηματογραφική εικονογραφία εντάσσεται εκ νέου στη διακειμενική μνήμη για την πόλη, ως τόπο και ως έννοια, επαναλαμβάνοντας, ανατρέποντας ή δημιουργώντας στερεότυπα για τις γειτονιές και τους κατοίκους της. Τα έξι παραδείγματα τοποθετούνται στο χρονικό, αστικό και κοινωνικό πλαίσιο που τα παρήγαγε προκειμένου να διερευνηθούν ερωτήματα όπως ποια στοιχεία οι δημιουργοί των ταινιών επιλέγουν να εντάξουν στην αφήγηση και πώς στερεοτυπικές αντιλήψεις για τους ανθρώπους και την πόλη λειτουργούν σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. Επιπροσθέτως η διατριβή εξετάζει πώς οι νέες αναπαραστάσεις προβάλλονται στην πόλη και επηρεάζουν την εικόνα της και τη διαμόρφωση του εννοιολογικού τόπου Αθήνα, Νέα Υόρκη, Βαρκελώνη, Πόλη του Μεξικού, Σικάγο και Λονδίνο. Η διατριβή διακρίνει μέσα από τις έξι αυτές ταινίες δύο προσεγγίσεις: η πρώτη εντοπίζει αστικά χαρακτηριστικά που απομονώνουν τους χαρακτήρες χρησιμοποιώντας το μοτίβο του είδους του τρόμου όπου ένα άτομο ή μία μικρή ομάδα είναι αντιμέτωπη με μία απειλή ανήμπορη να ζητήσει βοήθεια. Η δεύτερη κινείται μέσα στους χώρους της πόλης εντοπίζοντας το πώς ο φόβος λειτουργεί σε σχέση με την έννοια της κακόφημης περιοχής, των δαιμονοποιημένων κατοίκων και τις επιπτώσεις της συνάντησης με το «άλλο» και τη σημασία που έχουν τα κοινωνικά δίκτυα και χωρικά όρια για την επιβίωση μέσα στην πόλη. Μέσα από αυτές τις δύο προσεγγίσεις, οι έξι κινηματογραφικές διαδρομές στην πόλη αναδεικνύουν τις διαφορετικές κλίμακες του ζητήματος του φόβου, τη σημασία των κοινωνικών δικτύων, την έννοια του βιωμένου χώρου, τις επιπτώσεις της συνύπαρξης διαφορετικών ταυτοτήτων και της διαρκούς διαπραγμάτευσης των ορίων ιδιωτικού και δημόσιου στη σύγχρονη πόλη.