Οι Πολλαπλές Ταυτότητες Των Εκπαιδευτικών Της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Που Διεκδικούν Θέση Διοικητικής Ευθύνης

Abstract

Το κεντρικό θέμα της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η ανάλυση και ερμηνεία της κατασκευής της Ηγετικής Ταυτότητας των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και η πρόθεσή τους να διεκδικήσουν θέση διοικητικής ευθύνης, αναπτύσσοντας Ηγετική Ταυτότητα, της οποίας, ωστόσο, η εκδήλωση δεν συνδέεται μόνο με τα κίνητρα, τα κεφάλαια την αυτοαντίληψη, αυτοεπάρκεια και αυτοκατηγοριοποίησή τους, αλλά και με θεσμικούς, οργανωσιακούς και κοινωνικούς παράγοντες, που αναπόδραστα διαμεσολαβούν στη δόμησή της. Ειδικότερα, διερευνήθηκε η Επαγγελματική, Κοινωνική και Ηγετική Ταυτότητα των εκπαιδευτικών που κατέχουν διευθυντική θέση (εδραιωμένοι/ες και νέοι/ες διευθυντές/ες), όσων διεκδίκησαν διευθυντική θέση, αλλά δεν την κατέλαβαν (υποψήφιοι/ες διευθυντές/ες), αλλά και αυτών που δεν διεκδίκησαν διευθυντική θέση (εκπαιδευτικοί), ενώ εξετάστηκαν τα αναγκαία κοινωνικά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά των υποψήφιων (ηγετικό πρωτότυπο), καθώς και το πλαίσιο της κρίσης στελεχών με το Νόμο 4327/2015, σύμφωνα με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί μέσω της ψήφου τους θα έπρεπε να επιλέξουν το/την διευθυντή/α (ηγέτη) της σχολικής τους μονάδας, χορηγώντας Ηγετική Ταυτότητα στον/στην καταλληλότερο/η κατά τη γνώμη τους υποψήφιο/α. Ακόμη, η παρούσα εργασία επιχείρησε να καλύψει το ερευνητικό κενό που αφορά στην αλληλεπιδραστική σχέση Ηγετών και Ακόλουθων, καθώς και στις ευκρινείς στο χώρο του σχολείου Ταυτότητές τους. Η καινοτομία της εν λόγω διατριβής έγκειται στην ανάδυση των κοινωνικών συσχετισμών του πεδίου της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, στη σκιαγράφηση των άτυπων ή/και τυπικών ιεραρχημένων υποομάδων εκπαιδευτικών, που διαμορφώνονται με βάση κοινωνικά και θεσμικά κριτήρια (θέση στην ιεραρχία, ειδικότητα, αρχαιότητα, φύλο) και στην αποτύπωση των πολλαπλών Ταυτοτήτων των εκπαιδευτικών που εκδήλωσαν Ηγετική Ταυτότητα (ηγέτες), διεκδικώντας διευθυντική θέση και όσων ενσωμάτωσαν την Ταυτότητα του/της Ακόλουθου (ακόλουθοι), απέχοντας από ανάλογες διαδικασίες. Η εγκυρότητα και αξιοπιστία της έρευνας διασφαλίστηκε μέσω τριπλού τριγωνισμού. Ειδικότερα, αξιοποιήθηκαν διάφορες θεωρίες από τις επιστήμες της Διοίκησης, της Κοινωνιολογίας και της Κοινωνικής Ψυχολογίας (θεωρητικός τριγωνισμός), ενώ χρησιμοποιήθηκαν δύο μεθοδολογικά εργαλεία προερχόμενα από ξεχωριστές επιστημονικές παραδόσεις, επειδή ακριβώς προηγούνται δευτερογενή ποσοτικά δεδομένα για τις πληθυσμιακές αναλογίες, τους/τις υποψήφιους/ες και τοποθετούμενους/ες διευθυντές (1ο ερευνητικό εργαλείο) και έπονται πρωτογενή ποιοτικά δεδομένα (2ο ερευνητικό εργαλείο) από τηλεφωνικές ημιδομημένες συνεντεύξεις (μεθοδολογικός τριγωνισμός) σε εκπαιδευτικούς με διαφορετικές ειδικότητες, φύλο, ηλικία και ιεραρχική θέση (τριγωνισμός των πηγών προέλευσης των δεδομένων). Στην έρευνα συμμετείχαν 14 εδραιωμένοι/ες και 8 νέοι/ες διευθυντές/ες, 9 υποψήφιοι/ες διευθυντές/ες και 12 εκπαιδευτικοί από τις 13 περιφερειακές διευθύνσεις εκπαίδευσης. Σύμφωνα με τα ερευνητικά ευρήματα, η πρωτοβάθμια εκπαίδευση διαφοροποιείται από την πλουραλιστική δευτεροβάθμια, καθώς ούσα συνεκτική και κοινωνικά διαστρωματοποιημένη κοινότητα, ενισχύει τη διαμόρφωση κυρίαρχων (παλιοί δάσκαλοι) και κυριαρχούμενων (εκπαιδευτικοί ειδικοτήτων) υποομάδων με ετερόκλητες και ιεραρχημένες Επαγγελματικές και Κοινωνικές Ταυτότητες, σε αντίθεση με τη Συλλογική Κοινωνική Ταυτότητα των εκπαιδευτικών της δευτεροβάθμιας. Η ύπαρξη ενός εμφανούς ομαδικού πρωτότυπου (κλάδος δασκάλων), που επιβάλλεται με λανθάνοντες ή/και φανερούς τρόπους από τους κυρίαρχους, καθιστά τις Ταυτότητες των Ηγετών και των Ακόλουθων σχεδόν μη διαπραγματεύσιμες, οδηγώντας στην αναπαραγωγή κοινωνικών στερεοτύπων, διομαδικών διακρίσεων, κοινωνικού ανταγωνισμού, ιδιότυπων αποκλεισμών, τεχνητών και επιβαλλόμενων από το πεδίο «αναπηριών», οι οποίες αντανακλώνται τόσο στους κοινωνικούς συσχετισμούς, όσο και στην εκπαιδευτική διοίκηση της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Εν κατακλείδι, η παρούσα έρευνα αποσκοπεί σε μια ολιστική πρόσληψη του θέματος στο πλαίσιο μιας διαφοροποιημένης οπτικής βάσει της οποίας η Εκπαιδευτική Διοίκηση εξετάζεται, μελετάται και ερμηνεύεται με όρους Ταυτότητας, με όρους Κοινωνιολογίας και Κοινωνικής Ψυχολογίας.