Προσδιορισμός της συγκέντρωσης των τοξικών μετάλλων (καδμίου και μολύβδου) στα αλιεύματα σαρδέλα (Sardinia pilchardus), γαύρο (Engraulis encrasicolus) και καλαμάρι (Loligo opalescens)

Abstract

Τα έτη 2008-2012 πραγματοποιήθηκε πειραματική έρευνα με αντικείμενο τον προσδιορισμό δύο τοξικών ρύπων, των τοξικών μετάλλων κάδμιο και μόλυβδο στη σαρδέλα sardina pilchardus, στο γαύρο Engraulis encrasicolus και στο καλαμάρι Καλιφόρνιας Loligo opalescens. Η έρευνα είχε ως βασικό στόχο να καταγράψει και να εξηγήσει τη συμπεριφορά των δύο αυτών τοξικών μετάλλων σε διαφορετικούς ιστούς κατά τη μεταποίηση των θαλασσινών (θερμική επεξεργασία και βιομηχανική κονσερβοποίηση). Έμφαση δόθηκε στο ρόλο των μεταλλοθειονινών, γνωστών πρωτεϊνών – φορέων των μετάλλων στους κυτταρικούς ιστούς. Για την εξέταση των δειγμάτων χρησιμοποιήθηκε σύστημα Φασματομετρίας Ατομικής Απορρόφησης (ΑΑS) με φούρνο γραφίτη και διόρθωση Zeeman. Η τοξικολογική αξιολόγηση των νωπών αλιευμάτων αποκάλυψε ότι τόσο η σαρδέλα, όσο και ο γαύρος έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε κάδμιο, που κυμάνθηκε μεταξύ 0,003 και 0,027 mg/kg αντίστοιχα. Αντίθετα, η περιεκτικότητα σε μόλυβδο παρουσίασε υψηλότερες τιμές, μεταξύ 0,037 και 0,297 mg/kg, ενώ κάποια δείγματα προσέγγισαν το μέγιστο όριο της Ε.Ε (0,1 – 0,3 mg/kg) και χρήζουν τακτικής παρακολούθησης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η περιοχή, η εποχή δειγματοληψίας και το μέγεθος των αλιευμάτων επηρέασαν τις συγκεντρώσεις των δύο μετάλλων. Η περιεκτικότητα των τοξικών μετάλλων στα οστά των ψαριών ήταν ιδιαίτερα υψηλή. Η εφαρμογή των δύο μεταποιητικών πρακτικών συνοδεύτηκε από μια αύξηση στη συγκέντρωση των βαρέων μετάλλων κατά 35% έως 80%. Ο βαθμός επίδρασης της επεξεργασίας εξαρτήθηκε από το είδος του μετάλλου και το βαθμό απομάκρυνσης του νερού από τους ιστούς, στη διάρκεια της θερμικής επεξεργασίας.Σχετικά με το καλαμάρι Loligo opalescens, η συγκέντρωση των δύο βαρέων μετάλλων Cd και του Pb κυμάνθηκε σε χαμηλά επίπεδα στο μανδύα, μεταξύ 0,01 και 0,38 mg/kg. Αντίθετα, η συγκέντρωση του καδμίου βρέθηκε σημαντικά υψηλότερη σε ολόκληρο το καλαμάρι, μεταξύ 0,21 έως 1,18 mg/kg. Η συγκέντρωση του Cd βρέθηκε να μεταβάλλεται σε σχέση με την ηλικία και το φύλο των καλαμαριών. Σχετικά με τη μελέτη της επίδρασης που έχει η θερμική επεξεργασία και η κονσερβοποίηση, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η περιεκτικότητα σε κάδμιο επηρεάστηκε και από τις δύο μεθόδους επεξεργασίας, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 240% στο μανδύα και 40% στο ολόκληρο καλαμάρι. Η συμπεριφορά του καδμίου κατά την επεξεργασία συνδέθηκε με τις αλλαγές στη συγκέντρωση των μεταλλοθειονινών. Αντιθέτως, η συγκέντρωση του μολύβδου δεν επηρεάστηκε σημαντικά από την επεξεργασία και δε βρέθηκε να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ μολύβδου και μεταλλοθειονών στα νωπά ή επεξεργασμένα καλαμάρια.