Τραυματικοί Θάνατοι Στην Ελλάδα

Abstract

Το τραύμα αποτελεί μείζον υγειονομικό πρόβλημα σε παγκόσμια κλίμακα. Η αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπισή του βασίζεται στην κατανόηση του προβλήματος μέσω κατάλληλων επιδημιολογικών και υψηλής ποιότητας ερευνητικών δεδομένων. Σε απάντηση αυτής της αναγκαιότητας, στις αναπτυγμένες χώρες ιδρύθηκαν και είναι σε λειτουργία εθνικές και τοπικές βάσεις καταγραφής δεδομένων τραύματος. Η λειτουργία τους είναι απαιτητική σε πόρους και οικονομικό κόστος. Στην Ελλάδα αντίστοιχες προσπάθειες συστηματικής εκτίμησης της ποιότητας αντιμετώπισης των τραυματιών αποδείχθηκαν περιορισμένες τόσο σε εύρος κάλυψης πληθυσμού όσο και σε διάρκεια σε βάθος χρόνου. Στην παρούσα μελέτη παρουσιάζεται η διαδικάσια ίδρυσης, λειτουργίας και απόδοσης μίας μη κρατικής βάσης δεδομένων τραύματος, που περιλαμβάνει δεδομένα από θανατηφόρους τραυματισμούς κυρίως από την ευρύτερη περιοχή της Αττικής, αξιοποιώντας το αρχείο της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών. Τα Ιατροδικαστικά αρχεία αποτελούν σημαντική και συνεχή πηγή πληροφοριών για τραυματικούς θανάτους σε εθνικό επίπεδο, αφού η Ελληνική νομοθεσία επιβάλλει τη διένεργεια Ιατροδικαστικής εξέτασης στο σύνολο αυτών των θυμάτων. Η βάση δεδομένων γνωστή ως Attica-Trauma Audit and Research Autopsy-Based Registry είναι μία ηλεκτρονική βάση Microsoft Access, όπου συγκεντρώθηκαν ανώνυμα στοιχεία 9.266 διαδοχικών τραυματικών θανάτων της δεκαετίας μεταξύ 1 Ιανουαρίου 1996 και 31 Δεκεμβρίου 2005. Από το υλικό της βάσης δεδομένων έχουν δημοσιευτεί μέχρι τώρα δέκα πλήρεις μελέτες σε διεθνή ιατρικά περιοδικά του Pubmed, καθώς και πλήθος περιλήψεων σε διεθνείς και Ελληνικές επιστημονικές εκδηλώσεις. Οι κατηγορίες των συλλεχθέντων πληροφοριών βασίστηκαν στη μεθοδολογία των διεθνών βάσεων καταγραφής τραύματος της ίδιας περιόδου. Πηγές πληροφοριών αποτελέσαν τα έγγραφα των Ιατροδικαστικών φακέλων. Χρησιμοποιήθηκε η International Classification of Diseases 9th Revision (ICD-9) για την περιγραφή των συνθηκών του τραυματισμού, και η Abbreviated Injury Scale 1990 Revision (AIS90) για την περιγραφή των ανατομικών κακώσεων και τον υπολογισμό του Injury Severity Score (ISS). Παρουσιάζεται το σύνολο των επιδημιολογικών στοιχείων της βάσης καταγραφής, ανά κατηγορία δεδομένων, και σύμφωνα με τα πρότυπα ανάλυσης και παρουσιάσης των αποτελεσμάτων των διεθνών βάσεων καταγραφής τραύματος. Ακολουθούν ειδικές αναλύσεις για τους συχνότερους μηχανισμούς τραυματισμού: ατυχήματα μέσων μεταφοράς, οδικά τροχαία ατυχήματα, πτώσεις, διατιτραίνοντες τραυματισμοί. Δύο επιπλέον ειδικές αναλύσεις, που έχουν παρουσιαστεί στην ιατρική κοινότητα, ολοκληρώνουν τη διαδικασία της απόδοσης των δεδομένων: 1) τα κατάγματα του μηριαίου ως δείκτης βαρύτητας του τραυματισμού από οδικά τροχαία ατυχήματα, 2) η επίπτωση, οι παράγοντες κινδύνου και ο πιθανός χρόνος επέλευσης της μετατραυματικής Πνευμονικής Εμβολής στους θανατηφόρους τραυματισμούς. Η πλειονότητα των θυμάτων ήταν άρρενες (73,7%) με διάμεση ηλικία τα 36 έτη. Η πλειοψηφία των θανάτων συνέβει ως αποτέλεσμα οδικών τροχαίων ατυχημάτων (54,4%), ακολουθούμενα από τα θύματα πτώσεων (20,8%) και αυτά των διατιτραίνοντων μηχανισμών (10,1%). Η διάμεση τιμή του ISS ήταν 35 και 94,3% των θυμάτων είχαν ISS≥16 (βαρύς τραυματισμός). Ο χρόνος επέλευσης του θανάτου ακολούθησε μία τρικόρυφη κατανομή και 58,8% των θανάτων συνέβησαν σε προνοσοκομειακό επίπεδο με διάμεσο χρόνο διακομιδής τα 40 λεπτά. Τα κατάγματα μηριαίου στα πλαίσια οδικών τροχαίων ατυχημάτων σχετίστηκαν με υψηλότερη βαρύτητα τραυματισμού, όπως εκφράστηκε στις υψηλότερες τιμές ISS και στον βραχύτερο χρόνο μετατραυματικής επιβίωσης, καθώς και με κακώσεις του θώρακα, των κοιλιακών σπλάγχνων και σκελετικές κακώσεις των άνω και κάτω άκρων και του πυελικού δακτυλίου. Η επίπτωση της μετατραυματικής Πνευμονικής Εμβολής ήταν 4,3%, με πιθανό χρόνο επέλευσης από 0,66 ημέρες έως 3,5 μήνες. Παράγοντες κινδύνου που σχετίστηκαν θετικά με την εμφάνιση μετατραυματικής Πνευμονικής Εμβολής ήταν οι Δευτερογενείς θάνατοι και οι σκελετικές κακώσεις του πυελικού δακτυλίου. Στο τελευταίο τμήμα της παρούσας μελέτης παρουσιάζεται η εμπειρία της ομάδας εργασίας από την ανάπτυξη και τη λειτουργία της βάσης καταγραφής, στα πλαίσια της πιθανής μελλοντικής δημιουργίας αντίστοιχων προγραμμάτων επιτήρησης τραυματικών θανάτων σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο. Τα πνευματικά δικαιώματα που απορέουν από την Attica-Trauma Audit and Research Autopsy-Based Registry ανήκουν στον εμπνευστή και Ιδρυτή (Founder) της Βάσης, Καθηγητή Ιορδάνη Παπαδόπουλο.