Көшпендер Рәміздердің Архетиптері (Қазақ Костюмінің Мысалы Бойынша)

Abstract

Актуальность темы статьи обусловлена необходимостью теоретического обоснования архетипов но- мадов на примере казахского костюма через инструменты аналитической психологии (теории архети- пов). Целью исследования является интерпретация национальных духовных ценностей в сценическом казахском костюме на основе аксиологического анализа архетипов символов номадической культуры. Методы исследования – обзорно-культурологические, гносеологические, аксиологические, научно- теоретические, структурно-семиотические, герменевтические, кросс-культурный анализ, аналитической психологии (теория архетипов), искусствоведческие, семантические, сценографические, проектно-худо- жественные. Инструменты исследования – методика преподавания образовательных программ Искус- ства в вузах, психолого-педагогические основы теории архетипов, междисциплинарность, сценический казахский костюм. Результатами исследования является интерпретация национальных духовных ценно- стей и теоретическое обоснование научно-педагогических аспектов для методики преподавания костюма при подготовке бакалавров искусства. На основе проведенного теоретико-методологического исследо- вания были сделаны выводы, что модернизация методики подготовки бакалавров искусства возможна с учетом парадигм Государственных программ: Стратегия «Казакстан – 2050», Закона «Об охpане и использовании объектов истоpико-культуpного наследия, 2019». Ключевые слова: архетипы, казахский костюм, сценический костюм, символы, орнамент. Мақала тақырыбының өзектілігі аналитикалық психология құралдары арқылы (архетиптер теориясы) қазақ киім үлгісінде көшпенділер архетиптерін теориялық негіздеу қажеттілігінен туындады. Зерттеудің мақсаты көшпелілер мәдениетінің рәміздерінің архетиптерін аксиологиялық талдау негізінде сахналық қазақ киіміндегі ұлттық рухани құндылықтарды түсіндіру. Зерттеу әдістері – сауалнамалық-мәдениеттану, гносеологиялық, аксиологиялық, ғылыми-теориялық, құрылымдық-семиотикалық, герменевтикалық, мәдениетаралық талдау, аналитикалық психология (архетиптер теориясы), өнертану, семантикалық, сценографиялық, жобалық және көркемдік. Зерттеу құралдары – жоғары оқу орындарындағы Өнер білім беру бағдарламаларын оқыту әдістемесі, архетиптер теориясының психологиялық-педагогикалық негіздері, пәнаралық, сахналық қазақ костюмі. Зерттеудің нәтижесі ұлттық рухани құндылықтарды түсіндіру және өнер бакалаврларын дайындауда киім үлгісін оқыту әдістемесінің ғылыми-педагогикалық аспектілерін теориялық тұрғыдан негіздеу болып табылады. Теориялық және әдістемелік зерттеу негізінде «Қазақстан – 2050» Стратегиясы, «Тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану туралы» Заңы Мемлекеттік бағдарламалардың парадигмаларын ескере отырып, өнер бакалаврларын да- ярлау әдістемесін жаңғыртуға болады деген қорытындыға келді. Түйін сөздер: архетиптер, қазақ костюмі, сахналық киім, рәміздер, ою-өрнек. The relevance of the topic of the article is due to the need for a theoretical justification of the archetypes of nomads on the example of the Kazakh costume through the tools of analytical psychology (theory of archetypes). The aim of the study is the interpretation of national spiritual values in the stage Kazakh costume based on an axiological analysis of the archetypes of symbols of nomadic culture. Research methods – survey-culturological, epistemological, axiological, scientific-theoretical, structural-semiotic, hermeneutic, cross-cultural analysis, analytical psychology (the theory of archetypes), art criticism, semantic, scenographic, design and artistic. Research tools – teaching methods of educational programs of Art in universities, psychological and pedagogical foundations of the theory of archetypes, interdisciplinarity, stage Kazakh costume. The results of the study are the interpretation of national spiritual values and the theoretical substantiation of scientific and pedagogical aspects for the methodology of teaching costume in the preparation of bachelors of art. Based on the theoretical and methodological study, it was concluded that the modernization of the methodology for preparing bachelors of art is possible, taking into account the paradigms of the State programs: the Strategy “Kazakhstan - 2050”, the Law “On the protection and use of objects of historical and cultural heritage, 2019”. Key words: archetypes, Kazakh costume, stage costume, symbols, ornament.