Қазақстандық Білім Алушылардың Pisa 2018 Жаһандық Қҧзіреттерінің Қалыптасуына Ҽсер Ететін Факторларды Зерттеу

Abstract

Globalization has brought opportunities to modern societies, yet at the same time there is a diversity of challenges that impose a growing set of skills, knowledge, values and attitudes required from contemporary citizens, and global competence is one of them. While existing literature focuses on creating more defined conceptual construction of the term and assessing proficiency of global competence among students of different age groups, it remains unclear how school-level factors could further nurture global competence among younger generation. Identifying how such relevant for the 21st century skill could be developed through educational institutions carries practical value, particularly in the context of Kazakhstan, due to its unique geopolitical role in Eurasia, as well its diverse environment. With the purpose of identifying factors that impact Kazakhstani students‘ global competence, this study uses PISA 2018 data to analyze students‘ performance in Global Competence assessment in relation to student- and school-level factors through two-level regression. Findings reveal that both student-and school-level factors significantly affect student‘s global competence. At the school level, school‘s achievement in global competence test could be explained by its location, type, and teachers' attitudes towards some cultural groups. Keywords: global competence, PISA-2018, secondary analysis of PISA-2018 data, non-cognitive skills, international large-scale assessments, PISA innovative domains Жаһандану қоғам үшін жаңа мүмкіндіктермен қатар қазіргі азаматтардан ӛсіп келе жатқан дағдылардың, білімдердің, құндылықтар мен кӛзқарастардың жиынтығын талап ететін кӛптеген міндеттердің пайда болуына әкелді және жаһандық қҧзыреттер – олардың бірі. Ағымдағы зерттеу- лер терминнің неғұрлым анықталған концептуалды құрылымын жасауға және әртүрлі жас топтарындағы білім алушылардың жаһандық құзыреттерін бағалауға бағытталғанымен, білім беру ұйымы деңгейіндегі факторлардың білім алушылардың жаһандық құзыреттерін одан әрі дамытуға қалай әсер ететіні түсініксіз болып қала береді. Қазақстан контекстісіне, әсіресе оның қоршаған ортасы мен Еуразиядағы геосаяси рӛліне байланысты XXI ғасырға сәйкес дағдыларды білім беру ортасы арқылы қалай дамытуға болатынын анықтау практикалық тұрғыдан құндылыққа ие. Қазақстандық білім алушылардың жаһандық құзыреттеріне әсер ететін факторларды анықтау мақсатында бұл зерттеу екі деңгейлі регрессия арқылы білім алушылар мен білім беру ұйымдары деңгейіндегі факторлар бойынша жаһандық құзыреттер бойынша тестілеу нәтижелерін талдау үшін PISA 2018 деректерін пайдаланады. Талдау нәтижелері білім алушылар және білім беру ұйымдары деңгейіндегі факторлардың жаһандық құзыреттер меңгеру әсерінің статистикалық мәні бар екенін кӛрсетеді. Білім беру ұйымының деңгейінде білім алушылардың жаһандық құзыреттер нәтижелерін білім беру ұйымының орналасқан жерімен, оның түрімен және ондағы мұғалімдердің кейбір мәдени топтарға қатысты кӛзқарасымен түсіндіруге болады. Тҥйін сҿздер: жаһандық құзыреттер, PISA 2018, PISA 2018 деректеріне қайталама талдау, когни- тивті емес дағдылар, халықаралық кең ауқымды зерттеулер, PISA инновациялық бағыттары Глобализация открыла новые возможности для современного общества, но в то же время появилось и множество испытаний, требующих от современных граждан растущего набора навыков, знаний, ценностей и взглядов, и глобальные компетенции – не исключение. В то время как существующая литература сосредоточена на создании более определенной концептуальной конструкции термина и оценке глобальных компетенций среди обучающихся разных возрастных групп, остается неясным, как факторы школьного уровня могут способствовать дальнейшему развитию глобальных компетенций среди молодого поколения. Выяснение того, как актуальные для XXI века навыки могут быть развиты посредством образовательной среды, имеет практическую ценность, в частности, в контексте Казахстана, в связи с его уникальной геополитической ролью в Евразии, а также его разнообразной окружающей средой. С целью выявления факторов, влияющих на глобальные компетенции казахстанских обучающихся, в этом исследовании используются данные PISA 2018 для анализа результатов учащихся в оценке глобальной компетентности в разрезе факторов на уровне обучающихся и организаций образования посредством двухуровневой регрессии. Итоги анализа показывают, что факторы как и на индивидуальном, так и на школьном уровнях существенно влияют на уровень владения глобальных компетенций учащихся. На школьном уровне результаты учащихся по оцениванию глобальных компетенций можно объяснить местоположением организации образования, ее типом и отношением учителей к некоторым к определенным культурам. Ключевые слова: глобальные компетенции, PISA–2018, вторичный анализ данных PISA–2018, некогнитивные навыки, международные крупномасштабные исследования, инновационные домены PISA