Қоршаған Дендрологиялық Биоиндикациялық Ортаның Сапасын Зерттеудің Әдістері

Abstract

В наших исследованиях мы представляем методы биоиндикации для оценки качества окружающей среды с использованием дендрологических объектов. Наша цель –провести быструю оценку качества воздуха в городе Актобе, используя состояние хвои сосны обыкновенной (Pinussylvestris), иели обыкновенной(Pícea ábies).Для достижения этой цели мы сформулировали следующие задачи: изучение воздействия радиации на растительное сообщество, выявление основных закономерностей чувствительности хвойных пород к сернистому газу и их применение в качестве биоиндикаторов, освоение методов определения продолжительности жизни хвои и усвоение принципов метода, основанного на оценке степени повреждения хвои в зависимости от уровня загрязнения воздуха.Во время исследования качества воздуха в городе Актобе использовались хвойные деревья –сосна обыкновенная (Pinussylvestris), ели обыкновенной(Pícea ábies)-в качестве биоиндикаторов. Сбор материала и его исследование, а также составление таблиц прово-дились в течение трех месяцев, с 1 февраля по 1 мая. Для начала исследования были собраны образцы хвои сосны и ели из семи различных районов города, выбранных в соответствии с расчетами от менее загрязненных к более загрязненным.По результатам исследования было обнаружено, что в большинстве выбранных районов воздухсоответствует третьему классу –относительно чистому («норма»). Однако в двух районах было выявлено загрязнение: в Жилгородке и Жилянке. По состоянию хвои сосны в этих районах показатели загрязнения составляли 33% и 22,5% соответственно, а по состоянию хвои ели –22% в Жилгородке. С использованием теста Гертеля на определение помутнения, было установлено, что в Жилгородке наблюдается сильное помутнение по сосне обыкновенной, а в Жилянке и на Автовокзале –слабое. По ели обыкновенной также наблюдается сильное помутнение в Жилгородке и Жилянке, а на Автовокзале –слабое. Остальные районы не имеют выраженного помутнения. Біздің зерттеулерімізде біз дендрологиялық нысандарды пайдалана отырып, қоршаған ортаның сапасын бағалау үшін биоиндикация әдістерін ұсынамыз. Біздің мақсатымыз-Ақтӛбе қаласында кәдімгі қарағай инелерінің (Pinus sylvestris) және кәдімгі шыршаның (Pícea ábies) жағдайын пайдалана отырып, ауа сапасын жылдам бағалау. Осы мақсатқа жету үшін біз келесі міндеттерді тұжырымдадық: ӛсімдіктер қауымдастығына радиациялық әсерді зерттеу, қылқан жапырақты ағаштардың күкірт газына сезімталдығының негізгі заңдылықтарын және олардың биоиндикацияда қолданылуын анықтау, инелердің ӛмір сүру ұзақтығын анықтауды үйрену және ауаның ластануына байланысты инелердің зақымдану дәрежесін бағалауға негізделген әдіс принципін түсіну.Ақтӛбе қаласында ауа сапасын зерттеу барысында қылқан жапырақты ағаштар –кәдімгі қарағай (Pinus sylvestris), Кәдімгі шырша (Pícea ábies)-биоиндикаторлар ретінде пайдала-нылды. Материалды жинау және оны зерттеу, сондай-ақ кестелерді құру үш ай ішінде, 1 ақпаннан 1 мамырға дейін жүргізілді. Зерттеуді бастау үшін қаланың жеті түрлі аймағынан қарағай мен шырша инелерінің үлгілері жиналды, олар аз ластанғаннан ластанғанға дейін есептеулерге сәйкес таңдалды.Зерттеу нәтижелері бойынша таңдалған аудандардың кӛпшілігінде ауа үшінші сыныпқа сәйкес келетіні анықталды -салыстырмалы түрде таза ("норма"). Алайда, екі ауданда ластану анықталды: тұрғын қалашықта және Жилянкада. Бұл аудандардағы қарағай инелерінің жағдайы бойынша ластану деңгейі сәйкесінше 33% және 22,5%, ал шырша инелерінің жағдайы бойынша тұрғын қалашықта 22% құрады. Бұлыңғырлықты анықтау үшін Гертель сынағын қолдана отырып, Тұрғын үй қалашығында кәдімгі қарағайдың қатты бұлттылығы, ал Венкада және автовокзалда әлсіз екендігі анықталды. Кәдімгі шыршаның бойында тұрғын үй қалашығы мен Жилянкада қатты бұлыңғырлық байқалады, ал автовокзалда әлсіз. Қалған аудандарда бұлыңғырлық байқалмайды. In our research we present bioindication methods for environmental quality assessment using dendrological objects. Our goal is to conduct a rapid assessment of air quality in the city of Aktobe using the condition of needles of common pine (Pinus sylvestris), and common spruce (Pícea ábies). In order to accomplish this aim, we have outlined the following tasks: to investigate the impact of radiation on plant communities, to recognize the primary trends regarding the sensitivity of coniferous species to sulfur dioxide and their utilization in bioindication, to acquire the ability to ascertain the lifespan of needles, and to grasp the underlying principle of the method reliant on evaluating the extent of needle damage relative to air pollution.During the air quality study in Aktobe city, coniferous trees -common pine (Pinus sylvestris), common spruce (Pícea ábies) -were used as bioindicators. The collection of material and its study, as well as the compilation of tables, was carried out over a period of three months, from February 1 to May 1. To start the study, pine and spruce needle samples were collected from seven different districts of the city, selected according to the calculation from less polluted to more polluted.According to the results of the study, it was found that in most of the selected districts the air corresponds to the third class -relatively clean ("norm"). However, pollution was detected intwo districts: in Zhilgorodok and Zhilyanka. For pine needles in these districts, the pollution indices were 33% and 22.5%, respectively, and for spruce needles -22% in Zhilgorodok. Using Hertel's turbidity test, it was found that in Zhilgorodok there was a strong turbidity in common pine, while in Zhilyanka and Avtovokzal there was a weak turbidity. There is also strong turbidity in Zhilgorodok and Zhilyanka, and weak turbidity in Avtovokzal. The rest of the districts have no pronounced turbidity.