No abstract

Cadde ve sokak adları şehirler hakkında çok yönlü bilgi veren kaynaklardır. Lokasyonlar adlar vasıtasıyla anlam kazanmakta ve mekanlar böylece yere dönüşmektedir. Cadde ve sokak adlarının doğru okunması,  şehir kimliğine önemli katkı sağlayacaktır. Bu çalışmada  Erzurum'da cadde, bulvar ve yol adları, toponimi biliminin esasları çerçevesinde değerlendirilmektedir. Çalışmada cadde ve bulvar adları, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı'ndan alınmıştır. Hatırlama, eleştirel toponimi gibi çoklu yaklaşımın kullanıldığı çalışmada, Aliağaoğlu ve Uzun (2011) tipolojisi esas alınmaktadır. Söz konusu sınıflandırmaya, Erzurum şehri açısından bakıldığında, kongre, eski yurt özlemi ve büyük düzenleme (kış olimpiyatları) caddeleri eklenmektedir. Erzurum'da şahıs adları, sıkça rastlanan cadde adlarıdır. Bu durum şehirlerin insan yapımı yerleşmeler oluşuyla ilgilidir. Diğer caddeler sırasıyla yer-yön bildiren, diğer, dostluk-kardeşlik, ve cumhuriyet caddeleridir. Tarihi ve doğal miras, ulus devletleşme süreci, şehirsel arazi kullanımı, siyasi iktidarın etkisi, güvenlik koşulları ve şehirsel büyüme, Erzurum'da şehirsel toponiminin şekillenmesinin başlıca nedenleridir.

Bu çalışmada Türkiye'deki şehir coğrafyasının gelişimi Batı Dünyası'ndaki şehir coğrafyasının gelişimi dikkate alınarak karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır. Çalışma, kaynak taraması yoluyla Türkiye'de şehir coğrafyası konusunda yapılmış çalışmaların, Batı Dünyası şehir coğrafyasında etkili olan yaklaşımlar açısından, içerik analizi yoluyla ortaya konulmaktadır. Çalışmanın veri kaynaklarını Türkiye'de coğrafya alanında yayınlanan süreli yayınlardaki şehir coğrafyası çalışmaları ile şehir coğrafyası konusunda yapılmış yüksek lisans ve doktora tezleri oluşturmaktadır. Çalışma, pozitifnormatif bakış açısıyla ele alınmaktadır. Türkiye'deki şehir coğrafyasının gelişim süreci üç döneme ayrılarak incelenmektedir. Bu inceleme sonucunda Türkiye'nin şehir coğrafyasında görülen yaklaşımlar ile Batı Dünyası şehir coğrafyasında görülen yaklaşımlar açısından farklılıklar olduğu ortaya çıkmıştır. Bu farklılıklar, ilk dönemde çok büyük değilken zamanla artış göstermiştir. Türkiye'deki şehir coğrafyasında Alman ve Fransız ekolünün etkisi söz konusudur. Bu etki günümüze kadar gelmiştir. Türkiye'de şehir coğrafyası, Batı Dünyası şehir coğrafyasında ortaya çıkan yakın zamanlı değişimler konusunda istenilen düzeye gelmiş değildir.

Anadolu'da Türkçe edebiyatın öncülerinden Yûnus Emre'nin (ö. 720/1320[?]) şathiyyat tarzındaki şiirleri şerh edilmiş ise de bir bütün olarak şiirleri üzerine kapsamlı bir çalışma yapıldığını ve Yûnus Emre'nin şiir dünyasının ve bu dünyadaki kültür öğelerinin tamamıyla anlaşıldığını söylemek mümkün değildir. Bu makalede bu duruma örnek teşkil eden ve Yûnus Emre'nin "Çalap adem cismini toprakdan var eyledi / Şeytan geldi gördi anı tapmağa ar eyledi" dizeleriyle başlayan şiirinde geçen bir anlatıya dikkat çekilecek ve metne dair küçük okuma önerilerinde bulunulacaktır. Hz. Âdem'in yaratılışı ve sonrasında şeytanın âsî olup Hz. Âdem'e tuzak kurması çevresinde gelişen anlatı atın ve köpeğin yaratılışına da değinmektedir.

GirişDünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de nüfusun yarıdan fazlası şehirlerde yaşamakta ve bu alanlarda nüfus yoğunluğu artmaya devam etmektedir. Şehirler, bünyelerinde dar alanda yoğun nüfus barındırdıkları gibi ürettikleri mal ve hizmetlerle çevrelerindeki nüfusu da kendilerine bağlar. Bu nedenle şehirler doğası gereği kompleks bir yapıya sahip olduklarından, planlanması çok zor, sorunları da fazla ve çeşitli olan yerleşmelerdir. Şehirlerdeki bu çok ve çeşitli olan sorunların çözümü ve sağlıklı bir gelişmenin sağlanması, birçok bilim dalının sonuçlarından yararlanılarak sentezinin yapılmasıyla mümkündür. Bu yönüyle bakıldığında, şehirler için şehir coğrafyasının önemi bir kat daha artar. Bilindiği gibi coğrafyanın geneli gibi şehir coğrafyası da birçok bilim dalının sonuçları ile kendisinin elde ettiği verileri sahip olduğu prensipler doğrultusunda sentez yaparak sonuca ulaşmaktadır.Şehir coğrafyası çalışmaları bugüne kadar çeşitli şekillerde ele alınmıştır. Bazı araştırmacılar şehrin morfolojisini ön plana çıkarırken, bazıları fonksiyonel yaklaşımı kabullenmiş, bazıları ise konuya evrimsel (gelişim) açıdan yaklaşmışlardır. Morfolojik ve fonksiyonel çalışmalar evrimsel gelişmeyi içermedikleri taktirde eksik kavranmış olur. Çünkü şehirsel formun ve fonksiyonların gelişimi zamana bağlı bir olgudur (Murphy, 1974: 5). Bununla birlikte şehirlerin planlanmasında