Kolejne forum recenzyjne Praktyki Teoretycznej mierzy się z syntezą najnowszej historii Polski pióra amerykańskiego historyka Briana Porter-Szűcsa. Praca pomyślana jako przeciwwaga dla narracji o Polsce i Polakach charakterystycznej dla ostatnich dziesięcioleci, martyrologicznej i skupionej na sobie, spotkała się z żywym odzewem. Za prowokacyjną uznali tę książkę nie tylko świadomi (lub nie) przedstawiciele „martyrologicznej” ortodoksji i wyznawcy politycznego czy też metodologicznego nacjonalizmu. Do zabrania głosu zaprosiliśmy historyków i historyczki z różnych pokoleń i środowisk naukowych, pracujących w Polsce i w obiegu anglojęzycznym. Uczestnicy forum podejmują kwestie kluczowe dla pisarstwa historycznego i pojęć polskiej historii. Są to m.in. wyzwania syntezy, granice porównania i skalowania punktu widzenia oraz zagadnienie pozycji, z której zabiera głos historyk, zanurzony we własnej wspólnocie językowej czy kulturze narodowej lub przeciwnie: opisujący je z zewnątrz. Na przykładzie omawianej pracy dobrze prześledzić można pułapki, wyzwania i korzyści wynikające z pozycji przyjętej przez piszącego wobec wspólnoty odbiorców. Kolejne uczestniczki forum zwracają uwagę na niebezpieczeństwa związane z wykorzystaniem własnych doświadczeń i wspomnień jako drogowskazu w ocenie wydarzeń historycznych. Wskazują również na kłopoty dotyczące opisywania historii zwykłych ludzi, mimo woli autora często pozostających bezimienną masą. Forum zawiera też odpowiedź Porter-Szűcsa. W całości forum stanowi dobry punkt wyjścia do dyskusji na temat problemów kluczowych dla pisarstwa historycznego.

This paper investigates the history of the concept of bourgeoisie in Poland, emphasising troubles with its assimilation into the Polish language, and its special entanglement with the socialist and modernist discourse. The concept, it is argued, was borrowed in the late nineteenth century from France, where it concerned the urban upper-middle class; it arrived in Poland as part of the socialist discourse of the time, which gave it strong negative and derogatory connotations. The ambiguity that arose was further complicated by a number of other factors as well. First, the understanding of the term 'bourgeoisie' within the leftist discourse was itself ambivalent, combining the strictly theoretical defi nition encompassing the class of capitalist owners of the means of production, and the practical and emotional label attached to the urban classes. Second, also for the reasons indicated above, the concept of bourgeoisie was not able to replace the older Polish concepts regarding the urban population [mieszczaństwo], and the differences between them remained vague, and occasionally disputable. Third, not only did the term 'bourgeoisie' never fully emancipate itself from the domination of the indigenous concepts, but it also suffered from its translation into Polish, where it was regularly omitted when regarding Western European realities, but where it was a permanent fi xture in the case of Russian and Soviet literature. Finally, the paper searches for the reasons behind the relative elimination of the concept from the Polish discourse, or at least large segments thereof, in the last half-century.

No abstract

No abstract