Coincidindo coa consolidación dos Trastámara no trono castelán (1369-1388), a lírica galega enfrontou un período de decadencia a través da chamada escola galego-castelá. Con todo, as referencias directas ao galego, como signo identificativo do reino da Galiza e dos seus habitantes, non deixaron de se acrecentar na literatura castelá catrocentista. Entre elas, sitúanse textos breves da segunda metade do século XV, tales como dialoxismos e sentenzas estereotipadas, en que se reproduce a lingua galega cunha auréola xocosa. A súa aparencia híbrida, así como a propia finalidade burlesca dos textos, permítenos identificar estas aparicións como os primeiros experimentos literarios onde o galego xa é obxecto de parodia e onde se manifesta a existencia de prexuízos lingüísticos antigalegos. Un recurso literario que se consolidará no século XVI e que se popularizará, especialmente no XVII, da man dos vilancicos casteláns de temática galega.

A percepción que os grupos humanos desenvolven sobre a lingua do Outro atópase ligada, en gran medida, con fenómenos como o favoritismo endogrupal e a caracterización estereotípica que acompaña o exogrupo, entre outros. No caso castelán, a consideración desfavorábel do galego coincide co xurdimento de posturas supremacistas e/ou xenófobas que afondan as súas raíces no castelanismo ideolóxico, plenamente desenvolvido ao longo do século XV. Nesta liña de estudo, o presente artigo analiza as causas do menosprezo social da lingua galega nos textos casteláns dos séculos XV-XVII, así como a súa relación coa galaicofobia no marco das relacións políticas e socioeconómicas entre Galiza e Castela.

A ocultación da identidade representa unha estratexia social amplamente documentada entre individuos pertencentes a colectivos estigmatizados e expostos ao maltrato e á sanción social. No caso galego, esta práctica, atribuída a unha parte da diáspora asentada en Castela, foi plasmada −e satirizada− ao longo da produción literaria española, especialmente durante o período aurisecular. Con todo, as referencias verbo deste fenómeno tamén se deixaron sentir na paremioloxía, así como na propia fraseoloxía do centro e sur peninsular da altura, onde o galego representaba un colectivo nacional cuxo trazo caracterizador máis visíbel foi a lingua. Debido á súa visibilidade, o idioma acabaría por se converter non só nun perigoso delator étnico mais tamén nun elemento que facilitaba a ocultación identitaria mediante a adscrición a outros grupos afíns como o portugués. Porén, este tipo de acollementos estivo supeditado ás diferentes relacións interétnicas ao abeiro das cambiantes circunstancias políticas. Para alén dos literarios, resultan especialmente significativos os numerosos testemuños que desde o século XVII dotan de verismo esta práctica cuxa vixencia se estendeu até tempos contemporáneos.

Si desde la primera mitad del siglo XV el cargo de cronista adquirió una creciente relevancia en la corte castellana, será durante el reinado de los Reyes Católicos cuando la producción cronística emerja con fuerza como uno de los principales pilares ideológicos y propagandísticos al servicio de los monarcas. Los cronistas, en tanto que encargados de hacer llegar un relato oficial y apologético del reinado, fueron los encargados de elaborar todo un corpus literario destinado a glorificar la memoria regia, así como a sustentar la propia legitimidad de Isabel I, como también el propio proyecto político autoritario llevado a cabo por la pareja real. En el presente artículo se analiza el discurso propagandístico presente en las crónicas regias y utilizado para narrar las acciones político-bélicas emprendidas por los Reyes Católicos en el reino de Galicia, así como los indicios de una galaicofobia emergente, con la instrumentalización de la imagen tópica del reino y del estereotipo antigallego como medio de justificación de estas.

A presenza do autoodio na sociedade galega representa, desde as últimas décadas, un elemento de crecente interese nos estudos de sociolingüística galega contemporánea. A súa transcendencia social resulta visíbel hoxe en numerosos fenómenos sociais como a progresiva substitución lingüística en favor do español, así como o proceso xeral de asimilación cultural experimentada en Galiza. Porén, a reflexión acerca do autoodio, identitario e lingüístico, xa ten chamado a atención de numerosos autores setecentistas entre os que destaca Martín Sarmiento, crítico cos prexuízos antigalegos da súa época, como da interiorización destes en boa parte da poboación galega da altura. Perante a escaseza de testemuños directos, a literatura española do século XVII perfílase como unha fonte documental de extraordinario valor, susceptíbel de explicar diferentes praxes relativas ao autoodio galego, así como propor unha cronoloxía satisfactoria sobre este fenómeno social. Do mesmo xeito, a análise literaria permite situar na diáspora os primeiros testemuños de autoodio galego, así como unha menor incidencia nas capas socialmente máis privilexiadas.