Przemiany społeczno-ekonomiczne w Królestwie Polskim w latach 1864–1914, obok pozytywnych konsekwencji, niosły ze sobą polaryzację społeczeństwa, eskalację biedy i zjawisk dewiacyjnych. Niniejsza publikacja jest poświęcona rozwijającym się w tym czasie patologiom społecznym, które w badanym okresie i współcześnie są uważane za szczególnie groźne: alkoholizmowi, prostytucji, „handlowi żywym towarem”, dzieciobójstwu, porzucaniu dzieci, aborcji, krzywdzeniu i zaniedbywaniu dzieci prowadzącemu do powstania grupy „dzieci ulicy” oraz demoralizacji i przestępczości nieletnich. Analizie poddano opinie i poglądy społeczeństwa Królestwa Polskiego na temat uwarunkowań tych zjawisk, ich przejawów i konsekwencji. Równolegle przedmiot badań stanowiły inicjatywy społeczne o charakterze profilaktycznym, edukacyjnym i opiekuńczo-wychowawczym na rzecz osób najuboższych, opuszczonych, zaniedbanych, wykazujących zachowania patologiczne. Celem pracy było także określenie skuteczności owych działań i ich znaczenia w modernizacji życia społecznego na przełomie XIX i XX w. Metodologię badań historyczno-pedagogicznych starano się połączyć z metodami badań idei, myśli i praktyk pedagogicznych. Złożoność podejmowanego zagadnienia spowodowała, że zasadne było sięgnięcie do ustaleń specjalistów z pokrewnych dyscyplin naukowych – pedagogów, historyków społecznych, historyków prawa i medycyny, literaturoznawców. Wzbogaciło to pracę, będącą monografią o charakterze historyczno-pedagogicznym, o interdyscyplinarną refleksję nad badanymi zjawiskami.

Przedmiotem badań niniejszego artykułu są ochronki i ich miejsce w systemie opiekuńczo-wychowawczym w Królestwie Polskim w dobie zaborów. Były one zakładane początkowo przez towarzystwa dobroczynne, później także przez inne organizacje społeczne, gminy wyznaniowe, zgromadzenia zakonne oraz osoby prywatne. Zdecydowany wzrost liczby ochronek w miastach i na wsiach Królestwa miał miejsce na początku XX wieku. Problem ten nie jest dokładnie zbadany przez historyków i pedagogów, tymczasem zachowało się wiele źródeł, które przekazują informacje na temat okoliczności i zasad zakładania oraz funkcjonowania ochronek. Celem tekstu jest wskazanie najważniejszych grup źródeł

Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie problemu literatury przeznaczonej dla nieelitarnego kręgu czytelników (w przeciwieństwie do czytelników literatury wysokiej, należących do intelektualnej elity) i przedstawienie kilku refleksji na temat jej edukacyjnych walorów oraz wskazanie przydatności tej kategorii twórczości jako źródła do badań nad historią wychowania.

Reformative Concepts of Education and Protective Activities Toward Neglected Children in the Kingdom of Poland at the Turn of the XIX-th Century in Comparison with European SolutionsAfter the January Uprising in the Kingdom of Poland, across half of the following century, industrial development was mostly connected with social reforms. One tragic consequence of it was the increase in the number of children without parental protection, juvenile beggars, tramps, young criminals and prostitutes. During the last thirty years of the 19th century it became a priority in the Kingdom of Poland to pay attention to the education and protection of children and teenagers from the poorest families. Numerous innovative and educational concepts were formulated at that time; some of them were used in centres for socially maladjusted young people, for instance in Studzieniec, Mariańska Wilderness or Struga, in centres for young prostitutes. The activity of educational centres and societies which organised the protection of children  (for example, The National Society for the Prevention of Cruelty to Children) was given as an example.

Omawiana książka dotyczy prób przeniesienia do Polski amerykańskich nowoczesnych ideałów dzieciństwa oraz wzorców i norm życia rodzinnego. Interesująco przedstawia działania opiekuńczo-wychowawcze prowadzone w oparciu o zasady „nowoczesnej filantropii”, ale nie wykorzystuje wielu wartościowych opracowań polskich uczonych oraz koncepcji teoretycznych i metodologicznych.