The cemetery is an important element of the city's natural system. It can create a system that has a great impact on shaping the city's climate if it is integrated with the local landscape, designed with respect for the natural environment along with other green areas. In the face of negative demographic forecasts, urbanization and suburbanization processes, and climate change, the use of pro-environmental solutions in the development of cemeteries cannot be overestimated. On the basis of analyses of contemporary cemeteries from Europe (78 objects), including Poland (8 objects), a catalog of pro-environmental solutions is developed. The catalog is created based on the proposed functional and spatial model of cemeteries as a multifunctional space, integrating natural and cultural environments. Environmental activities related to the context, burial space, architecture, and other spatial elements, as well as the vegetation of modern cemeteries, are included. Then, in order to increase the environmental values of the cemetery, these solutions were implemented by developing an integrated concept for the project of a multifunctional and ecological municipal cemetery in Gniezno, Poland (the Greater Poland voivodeship).

Death is one of those universal parameters of life, yet very little attention is given to it in neither the work of planning practitioners nor that of landscape research. During the 19th and 20th century’s many Western societies turned to cremation as a more sanitary, less costly and space saving way of human disposal. This paper highlights the cemeteries and crematoria as two types of facilities associated with cremation practices in Poland and in selected European countries. On the basis of analyses of contemporary funerary landscapes for cremation practices from Europe (31 objects from 9 countries) a catalog (‚pattern book‘) of design solutions was developed. Countries were selected on the basis of similarity to Poland in the aspect of the dominant religion (Austria, France, Italy, Slovakia, Slovenia), convergent provisions of cemetery and funeral law (Austria, Denmark, France, Germany, Slovenia, Sweden), and index of average population served by 1 crematorium (Belgium). Moreover, assessment of Polish contemporary places for cremation (39 objects) was developed. To strengthen the multifaceted meaning of funerary landscape and to link it more with the landscape, design considerations and potential outcomes for improved cemetery design accommodating cremation practices and burial was developed. The funerary landscape is defined as a specific type of landscape that focuses on the phenomenological relation between death, disposal of the body in the environment and the social memory of the group participating in the remembrance of the burial.

Artykuł ma na celu zaprezentować wyniki uzyskane w czasie badań 58 wsi bieszczadzkich i warmińskich z cmentarzami. Badano miejsce i rolę miejsc pochówku w budowaniu krajobrazu sakralnego. Analizowano archetypy sacrum oraz elementy je budujące, relacje przestrzenne i symboliczne świątynia – cmentarz. Dzięki zestawieniu danych dla dwóch okresów – międzywojennego i współczesności – wskazano przemiany w zakresie konstruowania sacrum. Wygenerowano także najpowszechniej występujące w przebadanych wsiach typy kompozycji sakralnych.

No abstract

STRESZCZENIECelem opracowania była identyfikacja głównych elementów układów ruralistycznych i określenie przemian zachodzących w kompozycji i zagospodarowaniu przestrzennym wsi mazowieckiej w XX i XXI w. Aby zrealizować założony cel wytypowano 5 poligonów badawczych, o ich wyborze zadecydowały następujące kryteria: przynależność administracyjna do powiatu siedleckiego, położenie na terenie historycznego Mazowsza Wschodniego, dostępność komunikacyjna, zasób dziedzictwa kulturowego, proweniencja układu. Pragmatyka badawcza objęła przegląd literatury dotyczący układów ruralistycznych, przekształceń obszarów wiejskich w Polsce oraz tożsamości wsi mazowieckiej. Dla każdej z wytypowanych wsi na podstawie map topograficznych, wizji terenowej oraz źródeł pisanych wytyczono cztery fazy obejmujące: okres międzywojenny, lata 1950-1960, czas transformacji ustrojowej oraz etap po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Okresy te uznane zostały za kluczowe dla struktury funkcjonalnoprzestrzennej i polityki przestrzennej w Polsce. Wyniki badań potwierdziły, że układy ruralistyczne uległy dużym zmianom, zarówno pod względem zagospodarowania jak i pełnionych funkcji. Za główne determinanty przekształceń wsi Mazowsza Wschodniego uznać należy zmianę stylu życia, słabnącą rolę rolnictwa oraz rozwój infrastruktury powiązany z dostępem do unijnych źródeł finansowania. Wiele ze zidentyfikowanych zmian negatywnie wpływa na tożsamość wsi, narażając ją na degradację przestrzenno-krajobrazową i utracenie pierwotnych cech. Artykuł prezentuje wyniki analiz podjętych w ramach pracy magisterskiej z 2016 r. na kierunku gospodarka przestrzenna. WprowadzeniePrzegląd socjologicznych [Grabski 1936;Gorlach 2004;Halamska 2011], ekonomicznych [Rosner 2007] i geograficznych [Bański 2002; interpretacji pojęcia wsi wskazuje na jego ogromną pojemność. Termin "wieś" obejmuje nie tylko styl życia, strukturę gospodarki, sposób zagospodarowania przestrzeni, związek z przyrodą, ale jest to także kategoria symboliczna, mająca duże znaczenie w kulturze i życiu społecznym. W Polsce wieś jest ważnym elementem tożsamości narodowej i dziedzictwa kulturowego. Według GUS jest to "jednostka osadnicza o zwartej lub rozproszonej zabudowie i istniejących funkcjach rolniczych lub związanych z nimi usługowych lub turystycznych nieposiadająca praw miejskich lub statusu miasta". Wieś przez długi okres mocno wpisywana była w problematykę rolnictwa. Z tego powodu, mimo pewnych odrębności definicyjnych, większość autorów odwołuje się właśnie do jej rolniczych tradycji, uznając związek wsi z rolnictwem za jeden z najważniejszych wyróżników wsi [Podedworna 2006;Bański 2010;Wójcik 2012]. J. Tkocz [1998] formułując definicję wsi zwraca uwagę na jej atrybuty takie jak: granice wyznaczające terytorium, rozłóg ziemi i zagrody. Elementy te tworzą całość w przestrzeni, w której występują pewne więzy społeczne oraz uprawnienia prawne.