In recent years, there have been negative developments such as deforestation, overgrazing, and loss of plant species due to the mining and pasture misuse, and global warming. Due to this, the immunity of Mongolian livestock has been decreasing. The uses of immunosuppressive drugs is limited in the veterinary practice. The aim of this study, the technology of 3 types of drugs prepared from the different type of medical plants and their immunotropic activity was tested in the laboratory animals. In the result, the immunotropic activity of 1th group preparation /SL (50), AS (30) and OPG (20)/ was higher than control group and also other group preparation.    Дархлаа тэтгэх үйлдэлтэй эмийн бэлдмэлийн иммунотроп үйлдлийг судалсан дүн Сүүлийн жилүүдэд уул уурхайн олборлолт, бэлчээрийг зөв зохистой ашиглахгүй байх, дэлхийн цаг агаарын дулаарал зэрэгтэй холбоотойгоор бэлчээр хомсдох, талхлагдах, ургамлын төрөл, зүйлийн тоо хомсдох зэрэг сөрөг үзэгдэл ажиглагдах боллоо. Үүнээс шалтгаалан монгол малын тэсвэрт чанар нь алдагдах, дархлаа буурах үндэс болж байна. Дархлаа тэтгэх үйлчилгээтэй эм бэлдмэлийн хэрэглээ мал эмнэлгийн практикт хязгаарлагдмал байна. Иймд энэхүү судалгааны ажлын хүрээнд бид ургамлын гаралтай шинэ эмийн технологи боловсруулж түүний иммунотроп идэвхийг судлан тогтоолоо. Судалгааны дүнд ургамлын гаралтай өөр өөр найрлага бүхий 3 төрлийн эмийн бэлдмэлийн технологи боловсруулж тэдгээрийн иммунотроп идэвхийг лабоарторийн амьтанд туршиж үзэхэд   Хувилбар 1 буюу I бүлгийн бэлдмэлийн иммунотроп идэвх ШБ (50) : СНШ (30) : ХБО (20) туршилтын нийт хугацаанд хяналттай харьцуулахад туршилтын хулганы дэлүүний жинг нь 2 дахин, дэлүүний эсийн тоог 1,5 дахин, дэлүүний индексийг 1,5 дахин тус тус нэмэгдүүлж бусад бүлгийн бэлдмэлүүдээс дархлалын урвалын эрчимжилтийг илүү дэмждэг болохыг тогтоолоо. Түлхүүр үг: шинэсэрхүү бударгана, сантолин навчит шарилж, хуурмаг булчирхайт ортууз, эмийн технологи, хорон чанар, иммунотроп идэвх

In the last decade, there is growing concern about the increase in the number of unknown diseases of pasture livestock due to the natural and anthropogenic factors, such as heavy metals and dust exposure. Thus, it is necessary to measure the concentration of heavy metals in different organs of animals, as well as blood parameters assay and histopathology. We have collected samples from different suspected mining areas, using a random sampling method, and selected 15 goats and 15 sheep. The histopathologic study was performed in necropsy, also macroscopic and microscopic analysis were performed on the diseased animals comparing with healthy animals. In this study, 37.3 % of the sheep and 54.6% of the goat samples were found with gross lesions from different organs, while 24% of sheep and 18.6% of goat organs had microscopic change. Through histo-pathology study, small ruminant lungs of livestock from suspected mining areas were found with inflammatory nodules, while other edible organs were changed in a special transition. In conclusion, we assume the dust exposure from the mining area can be the reason behind the dysfunction. Уул уурхайн, хайгуул олборлолтын бүс орчимд бэлчээрлэж байсан малын эд, эрхтэнд эд судлалын шинжилгээ хийсэн дүнгээс Дэлхийн дулааралт, хуурайшилт болон хүний хүчин зүйлийн (байгаль орчинд халтай технологи бүхий уул уурхайн эрчимтэй үйлдвэрлэл, тээвэрлэлт, эмх замбараагүй олборлолт, хог хаягдал г.м) нөлөөлөлд  Монгол орны бэлчээрийн мал өртсөний улмаас онош нь тодорхойгүй өвчин, төрөл бүрийн хүнд металлын хордлогот эмгэг илэрч, өвчлөх, үхэх, тоо толгой нь хорогдох зэрэг эдийн засгийн хохирол бүхий тохиолдол сүүлийн жилүүдэд нэмэгдэх хандлагатай болсон. Иймд мал амьтны эд эрхтэнд агуулагдаж буй хүнд металлын агууламжийг тодорхойлохын зэрэгцээ биохими болон эд судлалын шинжилгээ хийх шаардлага урган гарсан. Эд судлалын шинжилгээнд төв аймгийн Заамар сумын алтны хайгуул, олборлолт явуулж буй бүс нутаг орчим бэлчээрлэж байсан 6 хонь, 6 ямаа, Дорноговь аймгийн Улаанбадрах, Зүүнбаян  сумын нутаг дэвсгэрт ураны хайгуул, туршилтын олборлолт явуулж буй бүс нутаг болон Айраг сумын жоншны уурхайн олборлолтын бүс нутаг орчим бэлчээрлэж байсан 9 хонь, 9 ямааны эд эрхтнүүдийг хамруулан шинжилгээ хийсэн. Түлхүүр үг: хонь, ямаа,  эд судлалын эмгэгт өөрчлөлт, үлэмж ба бичил бүтэц

The Mongolian economy is supported by rich deposits of natural resources, such as copper, coal, and gold. However, the risk of heavy metal pollution to livestock and human have been recently discussed. This research collected various samples from soil and animal (sheep, goat, horse, cow, and camel), blood and organs (kidney and liver) in the Mongolian countryside. These samples were processed, and the concentration of metals was quantified using inductively coupled plasma-mass spectrometry (ICP/MS). As previously reported, arsenic was found at high levels of accumulation in soil. Selenium is another concern, as median concentration in one area exceeded the maximum allowable level. Cadmium and selenium were found to be highly accumulated in animal kidney. This research revealed the current pollution level in Mongolia based on evaluation of soil and animals. The concentration in animals could not indicate that animals had severe effects because of heavy metal exposure. However, kidney is eaten in Mongolia, and so there is a direct connection to human health, and this research suggested the possible risks posed by each edible animal. In particular, evaluation of metals in livestock is rare in Mongolia. This result can contribute to animal and human health in Mongolian communities.

Lead  (Pb) is a substance that can cause serious damage to the brain and kidneys, soften bones, adverse effect to the reproductive system, and can be fatal. Long-term exposure to the substance can damage not only children, but also adults' nervous systems. Lead does not belong into the category of toxic substances due to its effects on the human body. It is considered as a harmful substance. In this study, we analyzed lead concentration in liver and kidney of cattle, horse, sheep, and goat from the mining areas located in the Ulaanbadrakh, Zuunbayan, and Airag soums of Dornogovi province.  As a result, the level of lead in the liver of sheep and goat Zuunbayan soum of Dornogovi province was slightly higher than in other soums. The content of heavy metals in water and soil samples did not exceed the international standard average.