Symbolic Representations of the Pendulum Movement (in Polish and East Slavic Folklore and Traditional Culture) This article is devoted to the symbolic representation of the pendulum movement, such as rocking, swaying and swinging. The research covered Polish and East Slavic folklore, ethnographic and linguistic material. The analysis aims to reach the conceptual basis of pendulum motion developed from the physical experience of movement and related events such as magical practices and rituals. To interpret the material, pre-linguistic conceptual schemas and narrative study, it uses tools to reconstruct the procedures of rites de passage. Examining the contexts and associations accompanying the magical activities of pendulum motion led to the disclosure of archaic beliefs that go back to the myth of creation. The broad spectrum of issues related to the performative power of rocking, swaying and swinging allowed us to present an embodied conceptualisation of the primary movement experience as the universal model of cosmic rhythms.

CEL BADAŃ: Celem badania jest przedstawienie doświadczeń wojennych w odniesieniu do konkretnego kontekstu historycznego, który ma wartość edukacyjną i wychowawczą.  PROBLEM I METODY BADAWCZE: Główny problem niniejszego opracowania związany jest z pytaniem, jakie znaczenie ma przekazywanie przyszłym pokoleniom wiedzy o zbrodni ludobójstwa (dokonanej przez hitlerowców w Wąskim Lesie). Zastosowano metodologię badawczą wypracowaną w ramach projektów studiów memorialnych i etnohistorycznych. PROCES WYWODU: Omówiono zbrodnię ludobójstwa popełnioną przez nazistów w Wąskim Lesie, by na tym tle opisać mechanizmy prowadzące do eksterminacji ofiar, ale i rolę takich jednostek, które przeciwstawiały się złu. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Edukacja historyczna pomaga uświadomić młodym ludziom, jak ważne jest przeciwstawianie się złu dla dobra innych, ale także dla własnej przyszłości.  WNIOSKI, INNOWACJE I REKOMENDACJE: Wiedza o zbrodniach i mechanizmach prowadzących do zła powinna być powodem głębokiej refleksji młodych ludzi, aby potrafili stawić czoła zagrożeniom współczesnego świata.

Proces kulturowo-społecznych przemian mieszkańców wsi przypadający na przełom XIX/XX w. był już przedmiotem wielu naukowych rozważań. Jednak pewne konteksty warto ponownie zaakcentować, czerpiąc ze źródeł etnohistorycznych w odwołaniu do analiz dyskursów publicznych (pojawiających się w prasie). W omawianym okresie trwała systemowa polityka rusyfikacji. Przeciwstawiły się temu zjawisku zróżnicowane środowiska polskich elit, dostrzegające konieczność wzmocnienia więzi chłopskich rodzin z polską tożsamością narodową. Postępowe środowiska, działacze społeczni, duchowni podjęli misję szerzenia oświaty wśród ludu, dostrzegając konieczność zwalczania powszechnie jeszcze wówczas występującego analfabetyzmu, rejestrowanego wśród mieszkańców wsi. Nadzieję pokładano zwłaszcza w edukacji generacji młodych chłopów, prowadzonej w rodzimym języku, kulturze, osadzonej w ojczystej historii. Niewątpliwie w tym procesie zasłużyło się wielu przedstawicieli ówczesnych elit, a oprócz nich ważną rolę odegrała również prasa. Tej tematyce poświęcone są niniejsze rozważania.

Zagłada społeczności żydowskiej zamieszkującej północne Mazowsze była wielokrotnie przedmiotem badań naukowych, co znajduje odzwierciedlenie przede wszystkim w opracowaniach historycznych. Mimo to nadal istnieje potrzeba głębszej refleksji nad takimi zjawiskami jak: trwała pamięć świadków historii czy pamięć społeczna i zbiorowa w kontekście dyskursów publicznych, lecz także upamiętnianie wiedzy o Zagładzie. W niniejszym artykule kieruję szczególną uwagę na wydarzenia związane z czasem II wojny światowej; jednak równie ważne jest zbadanie różnych opinii na temat relacji społecznych sprzed 1939 roku. W tym kontekście zwracam uwagę na to, co seniorzy pamiętają i częściowo upamiętniają w przestrzeni publicznej. Wykorzystane w niniejszej pracy źródła etnohistoryczne zostały zebrane m.in. w wyniku projektu „Upamiętniając wiedzę przodków…” oraz w trakcie prac etnograficznych prowadzonych na Mazowszu Północnym w latach 2016-2020.

In academic literature there is a whole range of hypotheses relating to the genesis of the symbolic behavior, which are usually also associated with the beginnings of the development of spirituality. In the nineteenth century, the considerations conducted in this area were often influenced by negative stereotypes (relating, among others, to hunter-gatherers), which were later deconstructed. Although the discussion on this subject has been ongoing since the nineteenth century, even in the light of research and achievements of the modern science, the problem of the origins of symbolic behavior has still not been unequivocally resolved. However, it is assumed that they should be attributed primarily to the changes that were initiated in our ancestors from the Homo Sapiens family. In recent years, however, some ethologists and primatologists believe that the genesis of symbolic behavior should be sought in the animal world. I devote my article to this diversified subject matter.