No abstract

Bu çalışmada; Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Van ilinin, bazı arazi ve toprak özelliklerinin tespiti ile veri tabanının oluşturulması amaçlanmıştır. Çalışılan alan 2.075.900 hektardır. Araştırmada, (Mülga) Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulan veriler kullanılarak, CBS ortamında il toprak özellikleri belirlenerek haritalanmıştır. Çalışmada ilk olarak Van ilinin topoğrafik haritasından arazinin yükselti modeli elde edilmiştir. Elde edilen modelin kullanılmasıyla, eğim, bakı, yükselti ve kabartı haritaları oluşturulmuştur. Çalışma sonucuna göre; Van ilinin toplam alanın % 24.63'ü % 6'dan düşük eğim değerlerine sahip iken, % 40.53'ü ise % 6-30 arasındaki eğim değerlerine sahip olup, % 30'un altında bulunan eğimli alanlar ilin % 64.16'sında görülmektedir. Van ilinde çoğunlukla görülen büyük toprak grubu, % 49.21 oranıyla kestane rengi topraklardır. Bu grubu sırasıyla % 15.62 oranıyla kireçsiz kahverengi topraklar ile % 13.00 oranıyla kahverengi topraklar izlemektedir. Arazi kullanım haritası incelendiğinde, çalışma alanının % 61.03'lük bölümünü meralık, % 14.55'lik bölümünü kuru tarım arazileri kapsamaktadır. Çalışma alanının % 77.20'sinin orta, şiddetli ve çok şiddetli erozyon sınıflarına sahip olduğu ve alanın % 16.39'luk kısmını I., II. ve III. sınıf arazilerin teşkil ettiği belirlenmiştir. Toprak derinliği bakımından, incelenen alanın % 23.71'lik kısmının çok sığ ve sığ toprak özelliğine sahip olduğu tespit edilmiştir.

Bu çalışma yarı kurak karasal ekosisteme sahip olan Van Gölü’nün doğusunda yer alan Van ili Erdemit ilçesinde elma yetiştiriciliği yapılan bahçelerde dağılım gösteren toprakların toprak kalite indekslerinin değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışma alanından alınan 52 adet toprak örneğinde toprak kalitesi, çok kriterli karar analizlerden birisi olan AHS yöntemi ve standart skorlama fonksiyon ile beraber kullanılarak değerlendirilmiştir. Ayrıca, belirlenen 29 adet toprak kalite indikatörlerin minimum veri seti oluşturulması amacıyla temel bileşenler analizi uygulanmış ve 10 indikatöre indirilmiştir. Gerek toplam veri seti gerekse de minimum veri setine ait kalite indekslerinin alan içerisinde konumsal dağılım haritalarının üretilmesi amacıyla on beş adet enterpolasyon modeli uygulanmış olup, bu modeller içerisinde en düşük RMSE değerleri olarak, Kriking’in simple semivariogramına ait Sperical modeli belirlenmiştir. Çalışma alanı içerisinde toprakların kalite indeksi 0.334 ile 0.634 arasında değişkenlik sergilemiş, çok düşük ve orta olarak sınıflandırılmıştır. Ayrıca, gerek istatistiksel gerekse de jeoistatistiksel olarak önemli farklılık bulunmayan her iki veri setinde de toprak kalite indeksi birbirine yakın seviyelerde belirlenmiş ve konumsal dağılım haritalarının birbirine benzerlik gösterdiği belirlenmiştir.

Bu çalışmanın amacı, farklı coğrafi ve iklim özelliklerini içinde barındıran Van il ve ilçe topraklarının Newhall Simülasyon Modeli ile toprak sıcaklık ve nem rejimlerinin belirlenmesidir. Çalışmada, Bahçesaray, Başkale, Van Bölge, Çaldıran, Çatak, Erciş, Gürpınar, Gevaş, Muradiye, Özalp ve Saray meteorolojik istasyonlarından temin edilen uzun yıllar ortalama yağış ve sıcaklık ölçümlerinden yararlanılmıştır. Ayrıca, il ve ilçelerin iklim sınıflamasını bulmak için Thorntwhaite ve Erinç iklim sınıflaması kullanılmıştır. Thornthwaite iklim sınıflamasına bakıldığında ilin güneybatısındaki Bahçesaray ve Çatak ilçeleri yarı nemli iklim sınıfında yer alırken, diğer ilçeler ise yarı kurak iklim özelliği göstermektedir. Erinç iklim sınıflamasına göre, Bahçesaray, Çatak ve Muradiye yarı nemli, Gürpınar kurak iklim sınıfında ve ilin kuzey ve doğu kısımlarında yer alan ilçeler ise yarı kurak olarak kategorize edilmiştir. Newhall Simülasyon modeli ile il ve ilçelerin tamamının toprak sıcaklık rejimi “Mesic” olarak belirlenmiştir. Bahçesaray, Çatak, Gevaş ve Muradiye ilçeleri ile Van bölge topraklarının nem rejimi Dry Xeric olarak sınıflandırılmıştır. Başkale, Çaldıran, Erciş, Gürpınar, Özalp ve Saray ilçelerinin ise toprak nem rejimi “Typic Aridic” olarak bulunmuştur. Nem ve sıcaklık rejiminin belirlenmesi; su bütçesinin hesaplanması, su noksanlığının tespiti, kuraklık eylem planlamasının hazırlanması, toprakta meydana gelen fiziksel, kimyasal ve biyolojik olan tüm önemli faaliyetlerin etkinliğinde ve toprak sınıflandırmasındaki grupların belirlenmesinde fayda sağlayacaktır.