Dentro de los estudios lexicales a comunidades lingüísticas, los de disponibilidad léxica han cobrado auge en las últimas décadas, especialmente en la española a partir del llamado de Humberto López Morales con la coordinación del Proyecto Panhispánico de Disponibilidad Léxica (PPHDL). Valiosas y numerosas han sido las respuestas en toda la extensión de la Península Ibérica e Hispanoamérica. Sin embargo, fundamentalmente por dificultades materiales, los avances de Cuba son incipientes. Dada la dispersión en áreas geográficas, momentos de realización, publicaciones en eventos y el hecho de que algunos se encuentran inéditos, el objetivo de este trabajo es ofrecer una panorámica de los estudios de disponibilidad léxica (DL) realizados en Cuba (2011-2017) para aquilatar los avances del país en este tipo de investigación. Para cumplirlo se relacionan 26 investigaciones, que constituyen la totalidad de las que se tiene conocimiento. Entre ellas, se encuentran trabajos de diplomas, tesis de maestría y artículos científicos que demuestran la labor que se está realizando en distintas provincias del territorio cubano.

No traballo, despois de fundamentar unha concepción teórica concorde ó obxectivo previsto, coméntanse brevemente as funcións que desempeñan algúns zoomorfismos, como tipoloxía especial de unidades fraseolóxicas, na novela Hombres sin mujer, publicada en 1938 polo escritor cubano de orixe galego Carlos Montenegro. Explícanse ademais, as principais achegas destas expresións e outras metáforas zoomorfas á obra literaria mencionada e a súa efectividade na reprodución do argot ou linguaxe carceraria empregada nela. Para isto extraéronse, con apoio na técnica fraseolóxica e de forma manual, 161 expresións zoomorfas da novela. Na análise das funcións dos zoomorfismos tivéronse en conta as recoñecidas por Zuluaga (1997) para as unidades fraseolóxicas en xeral. Dita novela, pouco tratada pola historiografía literaria cubana, distínguese por unha presenza considerable de zoomorfismos, os cales constitúen, á vez, unha ferramenta efectiva no seu achegamento. Estes contribúen, sobre todo, a reproducir fielmente o discurso carcerario, a estruturar a narración e, ó par, actúan como instrumentos de denuncia do declive do réxime penal da época.

El trabajo analiza el uso actual de 34 zoomorfismos, extraídos del Vocabulario cubano de Constantino Suárez, un siglo después de su publicación. Para ello, dichas expresiones han sido cotejadas en diccionarios posteriores, en el sitio webcorp.org.uk y a partir de encuestas. En el análisis se han tomado en consideración la variación fraseológica, el cambio semántico y ciertas preferencias de uso de estos zoomorfismos en la actualidad. Entre los resultados destacan la presencia de variantes léxicas y la vigencia, en más del 65 % de las expresiones, del significado recogido por Suárez en 1921.

O obxectivo deste artigo é identificar as funcións que desempeñan as unidades fraseolóxicas desautomatizadas nos titulares xornalísticos cubanos. Para iso elaborouse un corpus con 2689 titulares seleccionados de 144 exemplares, en versión impresa, dos tres xornais nacionais: Granma, Juventud Rebelde e Trabajadores correspondentes ao ano 2019. Na súa análise séguese unha perspectiva fraseolóxico-pragmática, na que se ten en conta a forma e o significado fraseolóxico das expresións en relación co contexto comunicativo onde se utilizan. Ademais de provocar interese e atraer a atención dos lectores, esta forma de título serve como vehículo para a ideoloxía subxacente; minimiza o papel do xornalista no que se valora ou comenta; representa unha forma de argumentación e contribúe á construción da opinión do autor. Como obxecto de estudo, a cualificación xornalística revela a orientación do medio, a posición asumida respecto ás noticias e a intención que guía o tratamento do tema. O presente traballo, ao solaparse coa fraseoloxía, tamén nos permite discernir como as nocións, actores e puntos de vista se conceptúan a través de expresións desautomatizadas, a través das cales tamén se indexa estratexicamente a ideoloxía do discurso. Por iso, destaca o valor da prensa como fonte prolífica para os estudos lingüísticos e como forma de entender a realidade sociocultural do territorio ao que pertence.