Ore body Borska Reka in Jama Bor underground mine has been a challenge for experts in underground mining for many years. Specific properties of this ore body, such as great depth, huge ore reserves, low ore grades, infrastructure at ground surface above the deposit, along with variation of metal prices, disable application of traditional and previously applied mining methods. This paper presents results of researches related to design of new mining method, from the group of induced caving methods, and possibilities for application of such method in ore body Borska Reka, along with calculation of main method parameters.

Izvod UVODMnogo puta je ukazano na stanje u podzemnoj eksplotaciji uglja Srbije, na stručnim i naučnim skupovima, poslovnim sastancima i na druge načine. Već dve decenije rudnici su u stagnaciji, a tehnološki procesi u retrogradnom procesu. Rudarska mapa stanja u rudarstvu uglja mnogo se izmenila u poslednje vreme kako u svetu, Evropi, tako i u našem okruženju. Svi traže nova održiva rešenja. Sadašnja aktuelna tema je aktiviranje novih ležišta uglja predisponiranih za podzemnu eksploataciju i veoma je značajna, jer pored sada aktivnih ležišta, iz kojih se iscrpljuju Broj 4, 2012. RUDARSKI RADOVI 244sve rezerve, postoje i brojna ležišta u Srbiji, koja se uz doistraživanja mogu aktivirati, odnosno otvoriti, posebno ležišta sa većim rezervama i povoljnim prirodno geološkim uslovima. Perspektiva razvoja rudnika je u velikoj potrebi izgradnje termoenergetskih kapaciteta što zahteva potrebu osavremenjivanja rudnika i povećanje proizvodnje, kao i otvaranje neaktvnih ležišta i izgradnju novih rudnika za podzemnu eksploataciju.Može se koncentrisati na nekoliko glavnih pravaca i to:1. Doistraživanja i aktiviranje novih ležišta u Srbiji 2. Rešavanje eksploatacije dubljih ležišta osvajanjem novih tehničko-tehnoloških rešenja 3. Uvođenje novih visokomehanizovanih i automatizovanih procesa za otkopavanje uglja 4. Povećanje baze bilansnih rezervi uglja i eksploatacije slojeva uglja mogućnosti ispod 1,5 m u povoljnim uslovima 5. Priprema i uvođenje novih alternativnih tehnologija (PGU, PSU, hidrodobijanje i dr.) POTREBE DEFINISANJA STANJA U OBLASTI NAUČNOISTRAŽIVAČKOG RADA I NOVIH TEHNOLOGIJADa bi se prevazišlo sadašnje stanje u oblasti rudarstva potrebno je preispitati i inovirati strateške i programske ciljeve u ovoj oblasti na svim nivoima stručnih, naučnih, društvenih, ekonomskih i društvenih institucija.U domenu naučno-istraživačkog rada u oblasti rudarstva i geologije koji je sada većinom dezintegrisan, potrebno je definisati i odrediti strateške ciljeve koji su u skladu sa potrebama razvoja rudarstva u svim njegovim segmentima, razvijajući već dostignuti nivo rada u zemlji uz transfer svetskih dostignuća. a) U tom smislu potrebno je detaljno sagledavati potrebu za reorganizacijom Institucija (Instituta i Projektnih organizacija) koje bi bile prilagođene novim ciljevima uz daleko veću opremljenost institucija i osposobljenost kadrova. b) Da bi se rudarstvo dalje razvijalo primorano je da brže primenjuje nova tehnička dostignuća i nove tehnologije. U tom razvojnom procesu, računarske integracione tehnologije će imati značajnu ulogu jer integrišu niz inženjerskih znanja od raču-narstva, informatike, primenjene robotike, automatizacije i upravljanja procesima menadžmenta, edukacije i dr. Ovakav pristup vodi ka razvoju informaciono-upravljačkih sistema višestepene logike sa ugrađenim funkcijama veštačke inteligencije i visokom nadzorno-upravljačkom efikasnošću. Rezultat ovog koncepta je i ideja o razvoju "inteligentnih" rudarskih mašina "robota". U viziji bliske budućnosti rudarski inženjer moći će da iz komandnog centra komp...

In this paper, a mathematical model for determining the reliability of ventilation plants was given and said ventilation plant was checked using a specific example for two types of fans operating in different modes due to the difference in the age of the fans. Within the framework of the paper, the principles of arrangement of ventilation systems of mines are stated, after which the mathematical model for determining the probability of reliability of ventilation systems is presented. For checking and proving the given mathematical model, coal mines in Serbia have been selected. The experimental part presents the basic characteristics of the main fan plants of active underground coal mines in Serbia, and based on the given mathematical model and collected data on downtime in the operation of the main fan plants at coal mines, the reliability of their operation is calculated. The paper confirms that the proposed method of determining the mathematical probability of reliability of ventilation systems can be used as an initial indicator of ventilation systems, where regular plant maintenance and application of this mathematical model could predict and prevent the operation of ventilation systems, and thus extend their lifespan. By processing the data on the operation of ventilation plants, the appropriate empirical dependence of the reliability parameters was obtained with the corresponding dependence, which enables application in practice.

Dominant ore bodies in "Jama Bor" underground mine in last few years, from the aspect of production and engaged resources, have a common characteristic that after being mined out, excavated areas remained open. These are following ore bodies: T, T1 and T2. Mining in ore body T had been ended two years ago and the stope was supposed to be backfilled after the end of excavation. However, process of backfilling did not start yet. Applied mining method in currently active ore bodies, T1 and T2, is pillar mining in horizontal slices, with leaving open voids after the end of extraction. Existence of voids in underground mines is always a challenge, regarding stability and safety. In considerations of stability of open stopes in "Jama Bor", there are several key factors: rock mass properties, stope geometry, support properties and interaction between installed support and surrounding rock. Contemporary approach applied in each phase of the process, including determination of rock properties, mine design, mining operations, support installation and monitoring of stope stability during and after the excavation, enables accurate and reliable defining of stope stability. Also, such approach enables early detection of possible endangerments in stope stability, thus providing possibility for prevention and securing of endangered zones. Since the future of underground mining in RTB Bor is related deep lying ore deposits, bellow current operations, importance of their stability is even bigger. Key words: underground mining, open stopes, roof stabilityApstrakt: Rudna tela koja su u poslednjih nekoliko godina dominantna u Jami Rudnika Bakra Bor, sa aspekta proizvodnje i angažovanih resursa, imaju zajedničku karakteristiku da su, nakon završetka otkopavanja, otkopi ostali otvoreni. U pitanju su rudna tela: "T", "T1" i "T2". U rudnom telu "T", u kojem je otkopavanje završeno, predviđeno je zasipavanje otkopanog prostora suvim zasipom, ali ta aktivnost još uvek nije pokrenuta. U rudnim telima "T1" i "T2", koja su trenutno aktivna, primenjena je metoda otkopavanja pod nazivom "komorno stubna metoda etažnog otkopavanja", gde je predviđeno da nakon otkopavanja komora ostane otvoreni prostor. Postojanje ovakvih otvorenih prostora većih dimenzija u podzemnim rudnicima uvek je izazov po pitanju stabilnosti i sigurnosti. Pri razmatranju stabilnosti pomenutih otkopa u borskoj Jami, treba uzeti u obzir karakteristike stenskog masiva, geometriju otkopa, karakteristike ugrađene podgrade kao i karakteristike sistema podgrada -stenska masa. Primena savremenih pristupa u svim fazama -od prikupljanja podataka o stenskom masivu i njihove analize, preko faze projektovanja, zatim primenjene tehnike i tehnologije otkopavanja i osiguranja otkopa, pa sve do monitoringa i praćenja ponašanja i procesa u stenskoj masi i podgradi za vreme izvođenja rudarskih radova i nakon njihovog završetka, omogućavaju da se stabilnost podzemnih otkopa velikih dimenzija utvrđuje sa većom preciznošću i poverenjem. Takođe, ovakav pristup omogućava i rano otkrivan...

Izvod Problematika obrađivana u ovom radu posvećena je definisanju ranga-kategorije uticaja prirodno-geoloških uslova u ležištima uglja u Srbiji na izbor sistema otkopavanja podzemnim načinom. Na osnovu razmatranog metodološkog pristupa izvršeno je rangiranje uticajnih uslova pri čemu su izdvojene četiri grupe i dat njihov kvalitativni opis, korišćenjem metoda analize i sinteze. Na osnovu dobijenih rezultata moguće je za konkretne uslove u ležištu izvršiti optimizaciju sistema otkopavanja (metodu i tehnologiju otkopavanja)Ključne reči: ugalj, metoda otkopavanja, prirodno-geološki uslovi eksploatacije * JP Petra Žalca 2, 35237 Resavica, Srbija, e.mail: mirko.ivkovic@jppeu.rs ** JP PEU-Biro za projektovanje i razvoj Beograd, Makedonska 33/IV,11000 Beograd, Srbija, e.mail: dusko585@gmail.com *** Vulcan Materials Company, Richmond, USA, e.mail: djuka@verizon.net UVODKod izbora racionalnog sistema otkopavanja u aktivnim ležištima uglja u Srbiji odlučujući uticaj imaju prisutni prirodnogeoloških uslovi, koji se znatno razlikuju od ležišta do ležišta. Pitanje ranga uticaja pojedinih uslova predstavlja značajno pitanje u oblasti podzemne eksploatacije ležišta uglja, a poseban značaj ima metodološki postupak kvantifikacije.Može se istaći da su u aktivnim ležištima uglja u Srbiji relativno otežani uslovi eksploatacije, sa znatnim promenama od ležišta do ležišta, a često i između pojedinih otkopnih polja u istom ležištu. Ove promene posebno dolaze do izražaja spuštanjem eksploatacionih radova po dubini.Za donošenje odluke o primeni određene metode i tehnologije otkopavanja pored ocene prilagođenosti konkretnim prirodnogeološkim uslovima je i postupak optimizacije glavnih parametara, pri čemu između njih postoji direktna zavisnost. RUDARSKI RADOVI 50Otkopne radove karakteriše zajedničko optimiziranje izbora sistema otkopavanja, načina mehanizovanja, upravljanja krovinom, odnosno određivanja osnovnih parametara otkopa: kapacitivnosti, produktivnosti i proizvodne cene. Postupak optimizacije zasniva se na korišćenju više prikladnih matematičkih metoda:računom varijanti i ekonomsko-matematičkim modeliranjem, dobijanjem složenih rešenja, ispitivanjem ekstrema funkcija, linearnim programiranjem, dinamičkim modeliranjem i metodom grafa, statičkom analizom i dr.U ovome radu u okviru sprovedenih istraživanja korišćene su metode matematičkog modeliranja, eksperimentalne metode analize i sinteze. Okvir istraživanja predstavljaju aktivna ležišta uglja u Srbiji, predisponirana za sisteme podzemne eksploatacije, sa ciljem da se kvalitativno definiše rang uticaja prirodno-geoloških uslova na izbor sistema otkopavanja debelih ugljenih slojeva. Navedenom problematikom u Srbiji se bavilo niz istraživača koji su dolazili do različitih hipoteza, mahom za konkretne uslove jednog ležišta. Ovde se postavlja osnovni problem definisanja uticajnih faktora kod otkopavanja debelih ugljenih slojeva, dok su slučajevi otkopavanja tankih i srednje debelih ugljenih slojeva na zadovoljavajući način rešeni.Otkopavanje debelih ugljenih slojeva je najs...