No abstract

No abstract

Özet 600 yılın üzerinde geçmişi olan Manisa bezi dokumasının, Osmanlı döneminde şehzadelerin iç giyiminde kullanıldığı, hatta Osmanlı donanmasında yelken bezi olarak kullanıldığı bilinmektedir. Özellikle sanayi devrimi ile birlikte bölgede önemini kaybetmeye başlamış olan Manisa bezi dokuması 2000'li yıllarda yeniden üretilmeye başlamıştır. Tarihi Manisa Bezi Dokuma Kooperatifi tarafından açılan kursta her yıl yeni kursiyerlere dokuma öğretilmekte ve kadınların bu iş ile para kazanmaları sağlanmaktadır. Günümüzde geleneksel şekliyle pamuk-ipek karışımı ipliklerle dokunmasının dışında filoş (sentetik) ipliklerle de dokunan Manisa bezi, bu kooperatif dışında Manisa Büyükşehir Belediyesi bünyesinde açılmış olan dokuma atölyesinde de üretilmektedir. Bu atölye de eski dokuma örneklerinden yola çıkarak aynı kalite ve iplik özelliklerine uygun dokuma yapılmakta ve farklı kullanım alanlarında satışa sunulmaktadır. Makalede Manisa bezinin özellikleri, yeniden üretimine yönelik yapılan çalışmalar, günümüzdeki durumu, teknik özellikleri v.b.üzerinde durulacaktır. Dokumanın yeniden üretimine yönelik yapılan çalışmalar açıklanacaktır.

Kültürel değerlerimiz arasında önemli bir yeri olan Türk kumaş işlemeciliği tarihçesi, eski ve köklü bir geçmişe sahiptir. İşlemeli kumaşlar günümüzde de pek çok koleksiyonda, etnografya müzelerinde, çeyizlerde ve az da olsa günlük kullanım eşyaları arasında yerini korumaktadır. İşlemeli Türk kumaşlarının en belirgin özelliği stilize edilmiş motiflerden oluşmasıdır. Özellikle 16. yüzyıldan itibaren sarayın da istekleri doğrultusunda işleme hızla gelişmeye başlamış ve en güzel örneklerini vermiş, 19. yüzyıla kadar da yoğun olarak kullanıldığı görülmüştür. Bu dönem işlemelerini, saray ve halk işlemeleri olarak iki grup altında değerlendirmenin dışında, giyimde kullanılanlar ve ev içi dekorasyonunda kullanılanlar olarak iki grup altında da incelemek mümkündür. Boyama, dokuma ve tekstil yüzeyi süslemesi bakımından dünya çapında en iyi tekstil geleneklerinden birine sahip olan Hindistan’da işlemeli kumaşlara baktığımızda bu alanda ilk örneklerin M.Ö. 5-3. yüzyıllar arasında ortaya çıktığı bilinmektedir. Eski işlemeli ürünlerin günümüze ulaşamama sebeplerinden bazıları, iklim zorlukları, beyaz karıncaların ve diğer böceklerin tahribatları, kumaşların yıpranması, altın, gümüş ve değerli taşların ekonomik sıkıntı nedenleriyle işleme üzerinden sökülüp satılması olarak sayılmaktadır. Ancak 16. yüzyıldan sonraya tarihlendirilen çok çeşitli Hint işleme örnekleri dünyanın çeşitli müzelerinde ve koleksiyonlarında yer almaktadır. Dünyanın pek çok ülkesinde ve bölgesinde yüzyıllardır yapılan işleme sanatında kullanılan dikiş biçimleri açısından büyük farklar görünmese de uygulama tekniği, renk, kompozisyon ve hammadde açısından bölgesel farklılıklar söz konusudur. Bu farklılıklar işlemeli Türk kumaşlarında ve işlemeli Hint kumaşlarında özellikle dikkati çekmektedir. İşlemeli Türk kumaşlarının geçmişi çok eskilere dayanmasına rağmen, günümüzde üretimi ve kullanımı giderek azalmıştır. Hala günümüze ulaşan işlemeli Türk kumaş örneklerini müze ve koleksiyonlarda görmemiz mümkündür. Diğer taraftan Hint işlemelerinin ise geleneksel özellikleriyle günümüze kadar varlığını sürdürüp, hem kullanım eşyası hem de geçim kaynağı olarak üretilmeye devam ettiği görülmektedir. Ancak günümüze ulaşan 16. yüzyıl öncesine ait işlemeli Hint kumaş örnekleri yok denecek kadar azdır. Hatta bazı dönem örneklerine ulaşmak mümkün değildir.