No abstract

Given the current unstable worldwide conditions, school is considered an essential component for the empowerment of students’ life skills, the construction of harmonious relationships with peers and their transformation through adulthood, so that they can be ready to undertake the role of active citizen in society. This paper attempts to describe a collaborative project concerning three research areas as three separate studies: resiliency, peer mediation and citizenship education. The project consists of teaching interventions which were orchestrated for the infusion of the above components in the school curriculum aiming at students’ emotional and conflict resolution skills as well as the promotion of their democratic role. Students of primary and secondary education from preadolescence to the culmination of adolescence participated in the project. Research findings suggest that school should focus on factors relating to students’ emotional and social development which may successfully set the stage for improved academic performance and a responsible, democratic role towards society. These objectives are aligned with the principles of Critical Pedagogy focusing on students’ emancipation, the acquisition of a values set and their readiness to act in the direction of common good equipped with critical thinking skills, empathy, and respect towards divergence.

Η εκπαίδευση οφείλει να στοχεύει στην προετοιμασία των νέων ανθρώπων για τον κόσμο του αύριο. Περισσότερο από κάθε άλλη βαθμίδα εκπαίδευσης, το Λύκειο −λόγω της επικείμενης ενηλικίωσης των εφήβων μαθητών/τριών, με ό,τι αυτό σημαίνει σε δικαιώματα και υποχρεώσεις− οφείλει να εστιάζει στην ανάπτυξη κοινωνικο−πολιτισμικού και πολιτικού ήθους, ώστε οι μαθητές/τριες ως αυριανοί πολίτες να αναπτύσσονται προσωπικά συμβάλλοντας ταυτόχρονα θετικά στο μέλλον της πολιτικής τους κοινότητας. Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα διατριβή εξετάζει τις δυνατότητες και τα όρια ανάπτυξης της ιδιότητας του πολίτη στους/στις μαθητές/τριες του Γενικού Λυκείου στο πλαίσιο του ισχύοντος Αναλυτικού Προγράμματος μέσω εκπαιδευτικών παρεμβάσεων. Η ερευνητική υπόθεση ότι το ελληνικό λύκειο είναι δυνατό να προετοιμάζει δημοκρατικούς πολίτες «υψηλών προδιαγραφών», οδήγησε στον σχεδιασμό μιας σύνθετης ερευνητικής διαδικασίας κατά την οποία η ερευνήτρια συνεργάστηκε με εκπαιδευτικούς τριών δημόσιων γενικών λυκείων της Θεσσαλονίκης. Αρχικά, οι εκπαιδευτικοί έδωσαν συνεντεύξεις και διερευνήθηκαν οι απόψεις των μαθητών/τριών ισάριθμων τμημάτων της Α΄τάξης (ένα σε κάθε λύκειο) σε θέματα πολιτειότητας. Κατόπιν, με τη σύμφωνη γνώμη των γονέων, εφαρμόσθηκαν σε όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς ευέλικτες διδακτικές παρεμβάσεις που διαπερνούσαν το Αναλυτικό Πρόγραμμα, αναπτύσσοντας στρατηγικές για συνεργατική αλληλεπίδραση στην ομάδα, καλλιέργεια συνευθύνης, ενσυναίσθησης και διάθεσης για διάλογο, συμμετοχή και ανάληψη δράσης στο σχολείο και στην κοινότητα, διαπολιτισμική ευαισθητοποίηση και συμπερίληψη, προώθηση των αξιών της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ενημέρωση και προετοιμασία για ενεργότερη συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Ακολουθώντας την ποιοτική κυρίως ερευνητική προσέγγιση, ως ερευνητικά εργαλεία χρησιμοποιήθηκαν συνεντεύξεις, ερωτηματολόγια, ομάδες εστίασης και ημερολογιακές καταγραφές. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι μαθητές/τριες μπορούν στο υπάρχον πλαίσιο του γενικού λυκείου να αναπτύξουν δεξιότητες ζωής (life skills) με θετικό αντίκτυπο τόσο στην κοινωνικοποίηση και τη σχολική επίδοση όσο και στην απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων του δημοκρατικού πολίτη. Ο τριγωνισμός των ευρημάτων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, αν το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί τοποθετήσουν την ανάπτυξη της δημοκρατικής ιδιότητας του πολίτη στην κορυφή της στοχοθεσίας τους, τότε θα πρέπει να επιλέξουν τρόπους και μεθόδους που συντελούν στην ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών/τριών σε γνωστικό, συναισθηματικό, κοινωνικό, ηθικό επίπεδο και στη σύνδεση σχολείου και κοινότητας. Αναγκαίος κρίνεται ο συνδυασμός πειραματικής εφαρμογής και έρευνας σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.