Öz: Kent merkezlerinde sürdürülebilir ulaşım sağlayabilmek için toplu taşıma sistemini doğru planlanlamak gerekmektedir. Toplu taşıma sistemleri gelişen teknolojiye bağlı olarak çeşitliliğini arttırmış ve artan yolculuk talebine bağlı olarak optimum toplu taşıma sisteminin tercihi zorlaşmıştır. Son yıllarda monoray sisteminin raylı sistemlere alternatif olup olamayacağı da tartışma konusu olmuştur. Toplu taşımayla ilgili bir diğer tartışma konusu hangi sistemin optimum olduğunun hangi yöntemle karar verileceğidir. Toplu taşıma sistemlerine ekonomik değerlendirmeye göre karar verilmesi durumunda nitel kriterleri göz önünde bulundurmadığı için toplu taşımanın tüm etkilerini gösteremez ve bu durum toplu taşımadan istenilen düzeyde kullanımını engelleyebilir. Bu yüzden çok kriterli karar verme yöntemleri (ÇKKV), ekonomik değerlendirmede dikkate alınmayan nitel kriterleri de dikkate aldığı için toplu taşıma planlamasında yaygın olarak kullanılmaktadır. Fakat sadece ÇKKV'ye göre sistem seçilmesi ulusal ekonomi ve işletmeci kurumu açısından finansal problemlere yol açabilir. Bu çalışmada monoray sisteminin raylı sistemlere alternatif olma durumu ÇKKV'den PROMETHEE yöntemi ve monoray fizibilite çalışmaları birlikte ele alınarak incelenmiştir. Alternatifler monoray ve raylı sistemlerden tramvay, hafif raylı sistem ve metro olarak belirlenmiştir. Kriterler dört ana kriter ve 11 alt kriterden oluşturulmuştur. Eskişehir için yapılan monoray fizibilite etüdü çalışmasının sonuçları da ele alınarak ÇKKV-ekonomik değerlendirme ilişkisi incelenmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre birinci sırada monoray sistemi yer almaktadır. Çalışmanın bulguları monoray sisteminin sahip olduğu üstün özellikleri sayesinde raylı sisteme alternatif bir sistem olabileceğini göstermektedir. Monoray PROMETHEE yönteminde en iyi sistem görünmesine rağmen yapılan monoray sistemi ekonomik değerlendirmesinde uygulanabilir sonuçlar alınmamıştır. Ekonomik değerlendirmelerde uygulanabilir sonuçlar veren ve birçok belediye/karar verici kurum tarafından tercih edilen tramvay sistemi ise PROMETHEE yönteminde en son sırada yer almaktadır. Bu bulgular ÇKKV veya ekonomik değerlendirmenin tek başına toplu taşıma sistemi seçimi ve planlanmasında yeterli olmayacağını, ikisinin beraber değerlendirilerek optimum sistemin seçilmesi gerektiğini gösterebilir.

Investigation of the structural, technological and environmental characteristics of the monorail  Economic and financial evaluation in transportation projects  Sensitivity analysis for the transportation projects  Interpreting transportation projects according to the different discount rates

Öz: Türkiye'de Cumhuriyet'in ilk yıllarında demiryolunun yolcu taşımacılığındaki payı % 42, yük taşımacılığında payı %68 iken, yapılan karayolu ağırlıklı yatırımlar sebebiyle 2003 yılında demiryolunun yolcu taşımacılığında payı %2,7'ye, yük taşımacılığında payı %5,1'e düşmüştür. 2003 yılından itibaren yüksek hızlı tren (YHT) projeleriyle demiryolu için yeni dönem başlamış ve 1213 km YHT hattı tamamlanmıştır. YHT hatlarının uzun sürede tamamlanması, bütün güzergâhlarda uygulanabilir olmaması, maliyetlerinin yüksek olması ve 2019 yılına gelindiğinde Türkiye'de demiryolunun yolcu ve yük taşımacılığındaki payının azalması, TCDD tarafından hazırlanan 2019-2023 stratejik planında konvansiyonel hatların hizmetlerinin geliştirilmesinin hedeflenmesi, dünya üzerinde birçok örneği olan yatar gövdeli demiryolu araç teknolojisinin Türkiye'de uygulanabilirliğini akla getirmiştir. Sahip olduğu eğilme teknolojisi sayesinde yatay kurplarda 8°'ye kadar eğilebilmesiyle %20-25 daha hızlı hizmet veren yatar gövdeli demiryolu araç teknolojisi birçok ülkede uzun yıllardır kullanılmaktadır. Yüksek maliyetli altyapı ve üstyapı değişikliği gerektirmeden sadece hat üzerinde bazı iyileştirmelerle bu teknoloji kullanılabilir. Bu teknoloji Türkiye'de konvansiyonel hatlara düşük yatırım maliyetleriyle kısa sürede uygulanabilir. Yapılan hesaplamalara göre Türkiye'de uygulanması durumunda demiryolunun yolcu taşımacılığındaki hedeflerine katkıda bulunabileceği ve ulusal ekonomiye ciddi faydalar sağlayabileceği düşünülmektedir.

Financing of public transportation has been a challenge that needs to be concerned because ridership has decreased by up to 90% with the impact of COVID-19. This study presents sustainable policy recommendations and their cost-benefit analyses for the financing problems in public transportation caused by COVID-19. First of all, the public transportation data of Eskişehir-Turkey between the years 2018-2021 were investigated according to different public transportation modes, and financial losses were calculated for municipality. Secondly, within the scope of the study, six policies were recommended as follows: (i) different network and service plans for public transportation, (ii) new or improved low-budget public transportation, (iii) congestion pricing, (iv) bike, bike-sharing and e-scooter, (v) park and ride, (vi) pedestrianization. Crucial points in the implementation of policies and their possible financial impacts were investigated. According to the findings of the study, total ridership decreased 72.94 million in 2020 and 2021 compared to pre-COVID-19. In different modes, it was observed that the decrease buses ridership was higher than in trams. Municipality financial loss was calculated as $19.69-24.87 million. In the cost-benefit analysis results of recommended policies, net present value was calculated as 0.28-23.36 million $ according to different scenarios and sensitivity analyses. It has been foreseen that this is a very suitable period for the implementation of these policies, they could provide sustainable urban transportation and increase the quality of life as well as solving financial problems.