No abstract

Czy posiadanie rzeczy, a przede wszystkim czy ich własność są dla człowieka naturalne? Czasem warto stanąć z boku i spojrzeniem z dawnych lat objąć to, nad czym mozolą się współcześni. Widać przecież, jak tracą dystans do własnych spraw, a nieraz i rozeznanie. Rzecz jednak nie w sentymentalnym powrocie do źródeł. Nie ma też powodów, aby obawiać się posądzeń o wstecznictwo czy żartów w stylu: "wraca nowe". Chodzi o zrównoważoną weryfikację przeko nań, sprawdzenie kierunku, spojrzenie z dystansem na to, wokół czego toczy się życie i rozważania o nim. Takiej refleksji domaga się instynkt samozachowawczy myślącego człowieka -zwłaszcza kogoś, kto jak prawnik próbuje organizować świat innych. Trudno więc po gardzić okazją do zatrzymania się nad uwagami filozofa i teologa, jeśli dotyka zagadnień szczególnie drogich juryście.W epoce św. Tomasza z Akwinu powrót do lektury fragmentów dzieła szacownego już to wiekiem, już to wpływem, jaki wywarło na kulturę europejską, wystarczyłoby uzasadnić przypominając, że "każdy uczony w Piśmie, który stał się uczniem królestwa niebie skiego, podobny jest do ojca rodziny, co ze swego skarbca wydoby wa rzeczy nowe i stare" (Mt 13,52). Współcześni mają jednak po ważny problem z autorytetem i woleliby usłyszeć argumenty "bar * Autor jest stypendystą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. dziej przekonujące", niż siowa Zbawiciela. Na szczęście codzien ność przychodzi w sukurs, nie skąpiąc zachęt do korzystania z do świadczeń przeszłości. Wiedzą o tym dobrze znawcy prawa prywat nego, skoro chętnie sięgają do skarbca prawa rzymskiego i nauki romanistycznej. Nie mają dzięki temu złudzeń, na przykład co do absurdalności pomysłów na legalizację konkubinatu, który ze swej natury i z woli stron nie poddaje się prawnej regulacji. Podobnie psychologiczne diagnozy, kuracje hormonalne czy operacje pla styczne, wsparte subtelnymi wywodami trybunałów nie zmienią biologicznego zdeterminowania przez chromosomy płci każdej ludzkiej komórki1.Trzeba najpierw pojąć i precyzyjnie opisać rzeczywistość, aby potem móc ja skutecznie regulować. Toteż prawnik chętnie się gnie po refleksje, poczynione podczas prób zrozumienia istoty ludzkiej i otaczającego ją świata. A że własność i posiadanie nale żą bez wątpienia do tego świata, od zarania dziejów budziły zain teresowanie2. Ponadczasowość zagadnienia nie zaskakuje, skoro ani społeczne znaczenie własności i posiadania, ani ich m ateria nie uległy zasadniczym zmianom w ciągu tysiącleci. Wiele świeżo ści może więc do współczesnej dyskusji wnieść spojrzenie człowie ka, który żył w zgoła innych czasach. Zwłaszcza, że był to umysł głęboki i otwarty, nieskory do przyjmowania "na wiarę" tego, co można prześwietlić rozumem.Prawnicy XIX i XX wieku sporo się natrudzili nad ujęciem wła sności w język kodeksów3. Przekonanie wielu z nich o indywiduali stycznej, niemal absolutnej naturze prawa własności wpłynęło na obraz świata. Spotkało się z radykalnym protestem socjalizmu P o s ia d a n ie a w ł a s n o ś ć 61 i późną krytyką katolickiej nauki społecznej. Mimo, że w wirze dys ku...

No abstract

Mandatum incertum occurs when the terms of this consensual contract are left imprecise by the mandator. The article focuses on the essential determination of the object for the validity of the mandate, therefore the main question is whether mandatum incertum was not unknown to the classical jurists, as there is no doubt it was not void in the Byzantine era. The problem was broadly discussed by several authors, i.e., V. Arangino-Ruiz, G. Donatuti, G. Longo, A. Watson and N. Scapini, though no general agreement among modem jurists was achieved. It seems that terms of mandate are not the same as fines mandati. Fines mandati are not only the intrinsic restrictions given by the mandator, but the purpose to be achived as well. Yes, this purpose could be express or implied, then egressio mandati takes place only when the express boundaries are transgressed. The thorough analysis of relevant classical sources in the full context of the institution allows to state that there is no reason to allege that mandatum incertum was considered invalid in the classical period of Roman law. The strong evidence has been shown that classical jurists recognized mandates with terms left to the discretion of the mandatary. However, the mandatary should execute a commission in favour of the mandator’s interesse and this conduct is estimated according to the boni viri arbitratus.

Summum ius summa iniuria. Some Remarks on the Ideological Premises in the Interpretation of Ancient Written SourcesSummaryThe saying summum ius summa iniuria has often been repeated after Cicero (Cic., Off. 1,33) until the present times. More than one hundred years before him , in one of his comedies, Terence mentioned that ius summum saepe summast malitia (Ter., Heaut. 796). It must, therefore, have become a proverb quite early on. Similar wording could also be found in the writings of Columella (Colum., Rust. 1,7,2) and Saint Jerome (Hier., Epist. 1,14). This expression, which was reiterated by ancient writers, was popular because it embodied, in a concise form, a com m on Roman experience that the law becomes an injustice when it is executed scrupulously w ithout paying any regard to its social context. It would seem, however, that the proverb summarizes this experience only on the spoken level since it would be difficult to specify its normative content.The Roman proverb is an interesting example of how an old maxim can be understood and used depending on its ideological presuppositions. The article shows how problematic certain interpolation premises are with regard to aequitas. The author criticizes applying the doctrine of class struggle to elucidate the meaning of summum ius summa iniuria. He also points out that Immanuel Kant’s suggestions on how to understand the saying could be misleading.It is not the author’s intention to repudiate ideological premises as such. Indeed, they could be helpful, particularly when ancient sources are ambiguous. Yet any research into these sources should be undertaken first to ascertain, if at all possible, how the Romans perceived a problem, and what they really had in m ind when writing the texts which have been preserved up to date. The texts could be used for any purpose whatsoever providing their interpretative position were clearly stated. Therefore, it would seem essential to distinguish between Roman law and its contemporary reception, as well as the truth about Roman thought and the interpretative possibilities which the sources provide for the present-day commentator.