Groundwater is the most important natural source for supplying of drinking water around the world, especially in rural areas. The 14th khoroo (sub-district) of Khan-Uul district of Ulaanbaatar is only one khoroos where its inhabitants engage in animal husbandry and agriculture, which play an important role in the district’s economic growth, faces an increasing shortage of groundwater due to population and economic growth in the agriculture sector in the sub-district. In this study, we present the hydro-chemical characteristics and spatial distribution of aquifer using GIS and multivariate statistical approaches. During the sampling periods, a total of 51 groundwater samples were collected from 46 deep wells and 5 shallow wells in the area between October and November 2019. Samples included parameters of anions and cations (Na+, K+, Ca2+, Mg2+, Cl-, SO42-, NO3-, HCO3-) and EC. Data from all the samples were subject to cluster and component analysis. As a result, three clusters were defined and it was established that the dominant groundwater type is HCO3-Ca2+-Na+.  The parameter of Mg2+ and Ca2+ were not set in the permissible limits of the second and third clusters. Principal component analysis (PCA) illustrated that the northern part of the study area is greater affected to anthropogenic activities and aquifer mineralogy. Moreover, it found that Ca2+ and Mg2+ correlated with each other, which could be helpful in site specific monitoring of groundwater quality. The results of the study will contribute to management and quality control of the groundwater in the city.

In this study, we examined the concentration and spatial distribution of heavy metals in groundwater and surface water around the Erdenet ore mining using the Heavy Metal Pollution Index (HPI). The study was carried out in June and September of 2021. In total, 59 water samples were collected randomly from 20 groundwater and 13 surface water sites. We examined 53 heavy metals in the water samples and compared them with water standards including MNS 0900:2018, MNS 4586:1998, and MNS 4943:2015. As the result, we detected 10 out of 53 heavy metals in groundwater and surface water samples. Concentrations of the heavy metals were relatively different between sites. At sites near the mining zone, mean concentrations of Mn (435 µg/L) and Mo (936 µg/L) were above the highest permissible values of the MNS 0900:2018 standard but As (1.30 µg/L) and U (4.65 µg/L) were below the permissible values of the standard. For the groundwater sites, mean concentration of the Sr (1520 µg/L), Cd (0.43 µg/L) and Ni (4.89 µg/L) were below the permissible value of the MNS 0900:2018 standard. 72.2 percent of the total surface water sites were considered at medium to high risks or ecologically risky by the HPI. Hence, we conclude that the Erdenet ore mining area is polluted by heavy metals and further assessment of the environmental status is necessary to evaluate ecological risk.  Эрдэнэтийн уурхай орчмын газрын доорх болон гадаргын усны хүнд металлын бохирдлын судалгаа ХУРААНГУЙ Энэхүү судалгааны ажлаар бид Эрдэнэтийн зэсийн үйлдвэр орчмын газрын доорхи болон гадаргын усан дахь хүнд металлын элементийн агууламжыг тодорхойлж, тархалтын зураглалыг хүнд металлын бохирдлын түвшний индекс (HPI) ашиглан боловсруулав. Судалгааны ажлыг 2021 оны  зун (6-р сар) болон намар (9-р сар) хийж гүйцэтгэлээ. Усны чанарын судалгааны ажлын хүрээнд нийт 59 сорьцыг санамсаргүйгээр гадаргын усны 13, газрын доорхи усны 20 цэгээс авч шинжилсэн. Бид усны хүнд металлын үр дүнд боловсруулалт хийхдээ 53 хүнд металлыг тодорхойлж, MNS 0900:2018, MNS 4586:1998 болон MNS 4943:2015 стандартуудтай тус тус харьцуулсан. Судалгааны дүнд бид 53 хүнд металлаас 10-ийг гүний болон гадаргын усны дээжинд илрүүлсэн. Хүнд металлын агууламж цэг хооронд харьцангуй ялгаатай байв. Үйлдвэрийн бүсэд байрлах хэд хэдэн цэгт Mn (435 мкг/л) болон Mo (936 мкг/л)-ны дундаж агууламж холбогдох стандарт (MNS 0900:2018)-ын зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээнээс өндөр агууламжтай байсан бол As (1.30 мкг/л) болон U (4.65 мкг/л) стандартад заасан хэмжээнээс бага агууламжтай байв. Харин газрын доорхи усан дахь Sr (1520 мкг/л), Cd (0.43 мкг/л) болон Ni (4.89 мкг/л)-ийн дундаж агууламж MNS 0900:2018 стандартаас бага байна. Судалгаанд хамрагдсан гадаргын усны цэгийн 72.2% нь HPI индексээр дундаас өндөр эрсдэлтэй буюу экологийн хувьд эрсдэлтэй гэж үзэхээр байна. Эндээс дүгнэхэд үйлдвэрийн район орчмын ус нь хүнд металлаар бохирдсон байгаа тул түүний экологийн эрсдэлийг үнэлэхэд цаашид байгаль орчны төлөв байдлын үнэлгээ шаардлагатай. Түлхүүр үгс: Эрдэнэтийн уурхай, хүнд металл, хүнд металлын бохирдлын түвшний индекс газрын доорх ус, гадаргын ус

This research work was performed within the framework of the project titled “The survey on the drinking water quality of settlement areas of Tuv province, conclusion and recommendation” implemented at the Institute of Geography and Geoecology, MAS in 2021, and some of the research results are summarized in this article. We took totally 16 samples from the water supply wells at the center of 8 soums. Performed by physicochemical, micro-elements, and bacteriological analysis, and determined the chemical composition, quality and pollution parameters and the quality and composition. We determined the quality of underground water was evaluated by calculating the water quality index (WQI). As regards the anions, the first most prominent water types are the Ca-[HCO3] (50%), the second Х-[HCO3] (43.7%), the third Ca-[HCO3-SO4 2- ] (6.3%) and groundwater was dominated by mixed type of water. From the study results, in case of mineralization, groundwater at 50% surveyed locations belongs to fresh, 50% belongs to freshly or relatively high mineralization. In case of hardness, groundwater at 43.7% belongs to softish, 50% belongs to moderately hard and the remaining 6.3% to hard, respectively. According to the analysis of microelements, the uranium concentration (U 33-176 µg/l) was 1.1-5.86 times higher than the drinking water standard, strontium concentration (Sr 2021µg/l) was 21 μg/l more (1 out of 16), and nitrate concentration (NO3 63.0 mg/l) was 1.26 times more (1 out of 16) of the total groundwater samples. Total 11 samples collected from sampling points and the water supply wells covered by the survey does not meet the requirements of Drinking water. Hygienic requirements, and assessment of quality and safety MNS 0900:2018 standard by any or several parameters. Төв аймгийн баруун урд бүсийн ундны усны чанар, найрлага Хураангуй: Хүн ам баталгаат ундны ус хангамжийн үйлчилгээ хүртэж байгаа эсэхийг тогтоох зорилгоор ундны усны чанарын судалгааг аймаг тус бүрээр судалсан. Энэхүү судалгааны нэг болон 2021 онд хэрэгжсэн “Төв аймгийн төв, суурин газрын ундны усны чанарын судалгаа, дүгнэлт, зөвлөмж” гэрээт ажлын хүрээнд 27 сумын худаг уст, цэг хамрагдан физик, химийн үзүүлэлт болон бичил элемент, бактерлогийн шинжилгээг хийж химийн шинж чанар, найрлага, бохирдлыг тодорхойлсон судалгааны үр дүнгээс баруун урд бүсийн 8 сумын нутаг дэвсгэрээс нийт 16 худаг уст, цэгийн нарийвчилсан судалгааны үр дүнд боловсруулалт хийж, чанар найрлагыг тогтоон, газрын доорх усыг усны чанарын индекс (УЧИ-WQI)- ээр үнэлсэн. Судалгааны дүнгээс харахад тус судалгааны талбайд гидрохимийн шинж чанараараа 50% Ca-[HCO3], 45.81% Na-[HCO3], 12.51% Ca-[Mg]-HCO3, 43.7% холимог-[HCO3] найрлагатай ус тархсан байна. Судалгаанд хамрагдсан нийт уст цэгүүд нь эрдэсжилтийн хувьд цэнгэг болон цэнгэгдүү ангилалд хамаарч байгаа бол хатуулгийн хувьд маш зөөлөн, зөөлөн ус байхгүй, нийт уст цэгийн 43.7% нь зөөлөвтөр, 50% нь хатуувтар, 6.3% нь хатуу устай ангилалд тус тус хамаарч байна. Судалгаанд хамрагдсан уст цэгүүдээс 3 уст цэгт ураны (U 33-176 мкг/л) агууламж ундны усны стандартаас 1.1-5.86 дахин их, хүнцэл (As 36.7 мкг/л) 1 худгийн усанд 5.86 дахин их, стронций (Sr 2021 мкг/л) 1 худгийн усанд 21 мкг/л ээр их, нитратын ион ( NO3 - 63.0 мг/л) 1 уст цэгт 1.26 дахин их тус тус илэрсэн байна. Шинжилгээний дүнгээр нийт уст цэгийн 11 нь буюу 68.75% нь аль нэг юм уу хэд хэдэн үзүүлэлтээрээ “Хүрээлэн буй орчин, эрүүл мэндийг хамгаалах аюулгүй байдал. Ундны ус эрүүл ахуйн шаардлага, чанар, аюулгүй байдлын үнэлгээ” MNS 0900:2018 ундны усны стандартын шаардлага хангахгүй байна. Түлхүүр үг: газрын доорх ус, усны чанарын индекс, хатуулаг, хүнцэл, уран.

In this study, we presented the geochemical characteristics of groundwater in the northern part of the Sukhbaatar province of Mongolia. A total of 24 groundwater samples were collected in 2021, and major ions and trace elements were analysed. As the result, hydro-chemical facies of groundwater in the study area consisted of 33.3% of Ca-HCO3, 45.81% of Na-HCO3, 12.51% of Na-Mg-HCO3, and 8.38% of mixed-HCO3. All study sites were categorized into fresh (41.7%), freshly (50%), and salty or high mineralization (8.3%), while in terms of hardness, they were categorized into soft (25%), softish (25%), moderately hard (33.3%), hard (8.3%), and very hard (8.3%). Among all study sites, 14 sites had 1.03-8.4 times higher concentrations of uranium (U 30.9-258 µg/l), 1 site had 1.1 times higher concentration of strontium (Sr 2202 µg/l), 19 sites had 1.05-1.92 times higher concentration of fluoride ion (F 1.57-2.88 mg/l), and 6 sites had 1.28-3.47 times higher concentration of nitrate ion (NO3 63.7-173.1 mg/l) than standards. 21 or 87.5% of the total samples did not meet the requirement of MNS 0900:2018 Drinking water standard “Environment, Health protection, and safety. Hygienic requirement, and quality and risk assessments” by one or several parameters. According to the analysis of the water-rock interactions processes using the Gibbs diagram, the groundwater occurred in a rock-dominated zone and its component was dependent on the geological formations and rocks of the environment. Сүхбаатар аймгийн зүүн хойд сумдын газрын доорх усны чанарын судалгаа ХУРААНГУЙ Энэхүү өгүүлэлд Сүхбаатар аймгийн хойд хэсгийн газрын доорх усны геохимийн шинж чанарыг танилцуулав. 2021 онд газрын доорх усны нийт 24 сорьц авч, гол ион болон микроэлементүүдийн шинжилгээ хийсэн. Судалгааны дүнгээс харахад тус судалгааны талбайд гидрохимийн шинж чанараараа 33.3% Ca-HCO3, 45.81% Na-HCO3, 12.51% Na-Mg-HCO3, 8.38% Xолимог-HCO3 гэсэн найрлагатай ус тархсан байна.  Судалгаанд хамрагдсан нийт уст цэгийн 41.7% нь цэнгэг, 50% нь цэнгэгдүү, 8.3% нь давсархаг буюу их эрдэстэй ангилалд хамаарч байгаа бол хатуулгийн хувьд 25% нь зөөлөн, 25% нь зөөлөвтөр, 33.3% нь хатуувтар, 8.3% нь хатуу, 8.3% нь маш хатуу устай ангилалд тус тус хамаарч байна. Нийт уст цэгээс 14 уст цэгт ураны (U 30.9-258 мкг/л) агууламж стандартаас 1.03-8.4 дахин их, стронций (Sr 2202 мкг/л) 1 худгийн усанд 1.1 дахин их, фторын ион (F 1.57-2.88 мг/л) 19 уст цэгт 1.05-1.92 дахин их, нитратын ион ( NO3- 63.7-173.1 мг/л) 6 уст цэгт 1.28-3.47 дахин их тус тус илэрсэн байна. Судалгаанд хамрагдсан уст цэгүүдээс 21 нь буюу 87.5% нь аль нэг юм уу хэд хэдэн үзүүлэлтээрээ “Хүрээлэн буй орчин, эрүүл мэндийг хамгаалах аюулгүй байдал. Ундны ус эрүүл ахуйн шаардлага, чанар, аюулгүй байдлын үнэлгээ” MNS 0900:2018 ундны усны стандартын шаардлага хангахгүй байна. Ус чулуулгийн харилцан үйлчлэлийг Гибссийн диаграмм ашиглан тодорхойлоход газрын доорх ус нь чулуулаг давамгайлсан бүсэд оршиж байгаа ба гүний усны найрлага нь тухайн орчны геологийн тогтоц болон чулуулгаас хамаарч ус чулуулгийн харилцан үйлчлэлд ордог байна. Түлхүүр үгс: Сүхбаатар аймаг, Газрын доорх ус, Усны чанар.