Bu çalışmada, Muş ilinin kırsal alan potansiyeli ve bu potansiyelin ilin kırsal kalkınmasına etkileri araştırılmıştır. Çalışmada üretici görüşlerine başvurularak yapılan saha çalışması, görüşme tekniği kullanılarak hazırlanmıştır. Araştırmanın temel amacı tarım, hayvancılık, turizm vb. faaliyetlerde ilin kırsal alan potansiyeline dönük saha gözlemleri yapmak ve üretici görüşleri ışığında çalışmayı yürütmektir. Bununla birlikte ilin kırsal potansiyelinin kırsal kalkınma üzerindeki etkilerinin sınırlı kalmasına neden olan faktörleri belirleeyerek, göçün nedenlerini ortaya koymak ve çözüm önerileri geliştirmek de araştırmanın üzerinde durduğu konular arasındadır. Çalışmada Muş'un tarım, hayvancılık, su (Murat Nehri ve Karasu), turizm vb. kaynakları irdelenmiş ve bunların daha verimli kullanılmasının önemi üzerinde durulmuştur. Bu kaynaklardan yüksek verim almak için arazilerin amacı dışında kullanılmaması, sulama imkânın geliştirilmesi, yeni tür bitki ve yeni hayvan cinslerinin denenmesi, çiftçi örgütlenmesinin teşvik edilmesi, kooperatifleşme ve uzmanlaşmanın güçlendirilmesi, marka ürünlerin üretilmesi, güçlü pazar desteğinin sağlanması, girdi maliyetlerinin düşürülerek faizsiz kredi desteğinin sağlanması, ulusal ve uluslararası düzeyde güçlü pazar ayağının kurulması önemlidir.

Bu çalışmada, Muş ilinin tarım ve hayvancılık potansiyeli irdelenmiş kırsal kalkınmaya etkileri üzerinde durulmuştur. Çalışmada ilin tarım, hayvancılık gibi kırsal alan potansiyelinin incelenmesi bu potansiyelin kırsal kalkınma üzerindeki etkilerinin sınırlı kalmasındaki nedenler vurgulanmış ve çözüm önerileri getirilmiştir. Muş, tarımsal üretim bakımından Türkiye'nin önemli illeri arasında yer almaktadır. Murat Nehri ve Karasu, ilin önemli akarsu kaynakları arasında yer almaktadır. Muş ili 866.833 hektar arazisinin içerisinde en büyük paya 357.342 hektarla (%41,2) tarım arazisi sahiptir. Muş Ovası başta olmak üzere Malazgirt, Bulanık ve Liz ovaları, Muş ilinin ve Türkiye'nin önemli tarım alanları arasında yer almaktadır. Bu alanlarda sulu tarım yaygınlaştırıldığı takdirde ilin, ülke içerisindeki tarımsal üretimdeki yeri ve önemi daha da artacaktır. Bu durum kırsal kalkınmaya ivme kazandıracaktır. İlin sahip olduğu yaylalar ve meralar hayvancılık faaliyetleri için önemli avantaj sağlamaktadır. Nitekim il arazileri içerisinde tarım arazilerinden sonra ikinci sırayı 336.062 hektarla (%38,8) mera alanları, üçüncü sırayı 72.099 hektarla (%8,3) çayır alanları oluşturmaktadır. 2020 yılında hayvan varlığı bakımından ilde birinci sırayı 1.235.552 ile küçükbaş alırken, ikinci sırada ise 336.885 ile büyükbaş gelmektedir. İlin sahip olduğu tarım, hayvancılık vb. kaynaklarından alınan verimin arttırılabilmesi, ilin sahip olduğu potansiyelin kullanılabilmesi için sulama imkânlarının iyileştirilmesi, kooperatifleşmenin güçlendirilmesi, ulusal ve uluslararası ölçekte güçlü pazar ağının geliştirilmesi gerekmektedir. Bu imkânlar geliştirildiği taktirde Muş ilinin tarım ve hayvancılık üretiminde önemli artış meydana gelecektir. Böylece ildeki kırsal kalkınma faaliyetleri ivme kazanacaktır.