ORCID ID (Yazar sırasına göre/By author order) 0000-0001-5968-3609 0000-0001-6826-9768 ** Bu çalışma birinci yazarın yüksek lisans tezinin bir bölümüdür.

Bu çalışma farklı sıra arası (17.5, 35, 52.5 ve 70 cm) ve sıra üzeri (10, 20, 30 ve 40 cm) mesafelerinin sulu şartlarda yetiştirilen kinoa (Chenopodium quinoa Willd.) bitkisinin bitki boyu, sap çapı, yaş ot verimi, kuru ot oranı, kuru ot verimi, yaprak oranı, sap oranı ve salkım oranı üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Araştırma, tesadüf bloklarında faktöriyel deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak 2017 yılında Iğdır Üniversitesi Tarımsal Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğünün Melekli Araştırma İstasyonunda kurulmuştur. Sıra aralığının kinoa bitkisinin bitki boyu, sap kalınlığı, yaş ot verimi, kuru ot oranı, kuru ot verimi, yaprak oranı, sap oranı ve salkım oranı üzerine etkisi önemli bulunmuştur. Sıra üzeri mesafeleri sap kalınlığı, yaş ot verimi, kuru ot oranı ve kuru ot verimi üzerine etkileri önemli olmuştur. Diğer araştırma kriterlerine ise sıra üzeri mesafelerindeki değişimlerin etkisinin olmadığı belirlenmiştir. Iğdır ilinde en yüksek yaş ot verimi ve kuru ot verimi için kinoa bitkilerinin 17.5 cm sıra aralığında ve 10 cm sıra üzeri mesafesi ile ekilmesinin uygun olduğu belirlenmiştir. Bu sıra aralığı ve sıra üzeri mesafesi ile ekilmesi durumunda kinoa bitkisinde 8750.7 kg da-1 yaş ot verimi ve 2676.4 kg da-1 kuru ot verimi alınabilecektir.

Acidovorax citrulli’nin neden olduğu bakteriyel meyve lekesi, kabakgil bitkilerinin üretimini tehdit eden son derece tahripkâr bir hastalıktır. Hastalığın mücadelesinde en etkili yöntemlerden birisi patojene karşı dayanıklı bitki kullanımıdır. Ancak şimdiye kadar, bakteriyel meyve lekesi hastalığına karşı dayanıklı hiçbir kabakgil çeşidi geliştirilememiştir. Bu çalışmada, 10 ticari kavun çeşidi ve 28 kabakgil genotipi A. citrulli’ye karşı dayanıklılık kaynaklarının belirlenmesi amacıyla hem tohum hem de fide döneminde test edilmiştir. Çalışma tesadüf parselleri deneme desenine göre planlanmış ve her saksıda 1 bitki olacak şekilde üç tekerrürlü olarak kurulmuştur. Dayanıklılık reaksiyonu test edilen bitkiler arasında ticari Altınbaş kavun çeşidi ve Gönen kavun genotipi tohum inokulasyon testi sonucunda hastalığa karşı dayanıklı bulunurken, fide inokulasyon testinde yüksek derece hassas olarak belirlenmiştir. Çorum 10 Dilim kavun genotipinin ise fide döneminde yapılan inokulasyonda en düşük hastalık şiddeti (%22.22) değerine sahip kabakgil bitkisi olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada değerlendirilen bitkilerin, farklı büyüme dönemlerinde hastalığa karşı dayanıklılık reaksiyonlarının değiştiği belirlenmiştir. Elde edilen veriler test edilen kabakgil genotipleri arasında hem tohum hem de fide inokulasyonu sonucunda hastalığa karşı dayanıklılık potansiyeline sahip bitkiler olduğunu göstermektedir.

This research was carried out in dry conditions in the trial land of Igdir University Faculty of Agriculture in 2019 and 2020. Effects on crude protein (CP), neutral detergent fiber (NDF), acid detergent fiber (ADF), dry matter digestibility (DMD), dry matter intake (DMI), digestible energy (DE), metabolizable energy (ME) and relative feed value (RFV) of sowing (mid-March, late-March, early-April and mid-April) and harvesting times (end of vegetative period, beginning of flowering and full flowering period) of mountain spinach (Atriplex nitens) were determined. The experiment was set up in randomized blocks according to the split plot design with 3 replications. It was determined that the crude protein obtained in the second year of the study was higher than the first year. Other examined hay quality characteristics did not change over the years. Sowing times had significant effects on all the nutrients studied. Delaying the sowing times resulted in decreases in NDF and ADF ratios, and increases in CP, DMD, DMI, DE, ME and RFV. While the NDF and ADF ratios increased with the delay of the harvest periods, there were decreases in the CP, DMD, DMI, DE, ME and RFV amounts. According to year, sowing and harvesting periods, CP ratios between 5.94% and 13.86%, NDF ratios 50.29% an 64.33%, ADF ratios 29.48% and 41.01%, DMD ratios 56.96% and 65.93%, DMI ratios 1.86% and 2.39%, DE amount 2.71 and 3.09 Mcal kg-1, ME amount 2.22 and 2.54 Mcal kg-1 and RFV value 82.40 and 121.97 was found. According to the results of the study, it was determined that in order to obtain high quality herbage from mountain spinach in dry conditions, it should be sown in mid-March, which is the first sowing time, and harvested at the end of the vegetative period.

ÖZET: Bu çalışma ile Iğdır-Aralık rüzgâr erozyon sahasında doğal olarak yetişen Ebu Cehil (Calligonum polygonoides L. ssp. comosum (L'Hér.)) çalısının bazı verim ve bitkisel özellikleri ile hayvanlar tarafından otlanmada tercih durumları belirlenmiştir. Bu amaçla 2014 yılında Ebu Cehil çalısının yoğun olarak yetiştiği otlanan ve otlanmayan kesimler deneme alanı olarak seçilmiştir. Otlanmayan 5 dekarlık alanda parselsiz örnekleme yöntemine göre seçilen 25 çalı öbeğinde; bitki boyu (cm), sürgün uzunluğu (cm), öbek başına dal sayısı, öbek başına yaş sürgün ve kuru sürgün verimleri (kg) belirlenmiştir. Otlanmada tercih durumları otlanan mera kesimleri (5 da) üzerinde yürütülmüştür. Bitkisel ve verim özelliklerinin ölçülmesinde deskriptif istatistik yöntemi, otlanmada tercih durumlarının belirlenmesinde ise gözlem yolu kullanılmıştır. Çalışma sonunda bitki boyunun 120.0 cm ile 225.0 cm, sürgün uzunluğunun 45.10 cm ile 68.25 cm, öbek başına dal sayısının 12.00 adet ile 19.00 adet, öbek başına yaş sürgün veriminin 19.17 kg ile 67.13 kg ve öbek başına kuru sürgün veriminin ise 5.49 kg ile 16.20 kg arasında değiştiği ortaya konulmuştur. Otlanmada tercih durumlarına bakıldığında ise bitkilerin gelişme süresi boyunca hayvanlar tarafından yoğun bir şekilde tercih edildikleri görülmüştür. Sonuç olarak Ebu Cehil çalısının vejetasyon süresi boyunca yüksek bir büyüme gücüne, önemsenmeyecek miktarda yem materyali üretimine ve kök boğazı bölgesinde yoğun bir dallanmaya sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca hayvanlar (özellikle de küçükbaş) tarafından istekle otlandıkları ortaya konulmuştur. Anahtar kelimler: Ebu Cehil çalısı, otlanma tercihi, sürgün uzunluğu, verim Determination of Some Plant and Yield Characteristics with Preference Conditions in Grazing of Endemic Calligonum polygonoides L. ssp. comosum (L'Hér.) Shrub for Turkey ABSTRACT: This study was conducted to determine the preference conditions in grazing by animals with some yield and vegetable characteristics of Ebu Cehil shrub growing naturally in Iğdır-Aralık wind erosion region. For this purpose, grazing and non-grazing areas where Ebu Cehil intensively grew were chosen as research area in 2014. At 25 shrub groups selected according to sampling method without plot on an area of 5 decares which were not grazed by animals; plant height (cm), twing length (cm), number of branches per group, fresh twing and dry twing yield (kg) were determined. The preferences of animals to grazing was carried out on grazing pastures (5 da). Descriptive statistical method was used to determine the plant and yield characteristics. At the end of the study, it ranged from 120.0 to 225.0 cm for plant height, from 45.10 to 68.25 cm for twing lenght, from 12.0 to 19.0 number for number of branches per group, from 19.17 to 67.13 kg for fresh twing yield per group and from 5.49 to 16.20 kg for dry twing yield per group. Regarding their preference by animals, it was seen that plants were intensively prefered during the development period. As a result, it was determined that Ebu Cehil shrub had a de...