No abstract

<p>Nowożytne więziennictwo zaczęło się kształtować pod względem organizacyjnym wraz z ustanowieniem w Warszawie stolicy Polski i rozwojem sądownictwa (w szczególności marszałkowskiego). Reformy zostały przedsięwzięte w 1766 roku po objęciu urzędu marszałka wielkiego koronnego przez księcia Stanisława Lubomirskiego, z inicjatywy którego rozpoczęło działalność pierwsze więzienie zwane z powodu wcześniejszego przeznaczenia obiektu „Prochownią”. W artykule przedstawiono bardzo postępowy w stosunku do innych więzień działających dawniej i ówcześnie system odbywania kary. Omówiono m.in. przeznaczenie więzienia, źródła finansowania jego działalności oraz ustalony porządek dnia. Ponadto dokonano charakterystyki zmian w sposobie traktowania więźniów, wprowadzenia szerokiego systemu zatrudniania osadzonych, odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz pomocy udzielanej więźniom zwalnianym. Rozwój systemu penitencjarnego I Rzeczypospolitej zakończył trzeci rozbiór Polski.</p>

Wprowadzenie: W okresie autonomicznym Królestwa Polskiego odpowiedzialność karna groziła już siedmioletnim dzieciom. Tragiczną konsekwencją przestępczości nieletnich była kara więzienia, którą małoletni odbywali wspólnie ze zdemoralizowanymi więźniami dorosłymi. Przeciwdziałać temu zjawisku miały środki oddziaływania poprawczo-wychowawczego. Cel badań: Celem artykułu jest prezentacja środków poprawczo-wychowawczych w świetle rozwiązań normatywnych wobec małoletnich więźniów w okresie autonomicznym Królestwa Polskiego. Badaniu poddano źródła instytucjonalne w postaci przepisów kodeksów karnych, odezw Rady Administracyjnej, rozporządzeń Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych oraz regulaminów więziennych odnoszących się do nieletnich przestępców i małoletnich więźniów. Stan wiedzy: W historii pedagogiki resocjalizacyjnej brakuje syntetycznego opracowania na temat nauczania małoletnich w więzieniach w okresie autonomicznym Królestwa Polskiego. Nieliczne wyniki badań koncentrujące się na ówczesnym stanie oświaty więziennej tylko marginalnie odnoszą się do nauki dzieci w więzieniach. Problematyką tą zajmowali się zarówno XIX-wieczni działacze społeczni, jak i badacze w latach międzywojennych. W okresie powojennym odnajdziemy ją także incydentalnie w monografiach poświęconych resocjalizacji nieletnich. Podsumowanie: Pomimo że naczelnym celem polityki zaborcy wobec dzieci była rusyfikacja, to podejmowane w więzieniach starania, dzięki społecznemu zaangażowaniu penitencjarystów, przyczyniały się do ich moralnej poprawy.