Tabularność wiersza wolnego i jej konsekwencje lekturoweTekst ten stanowi wprowadzenie w problematykę związaną z próbą redefiniowania wiersza wolnego -stworzenia charakterystyki niezogniskowanej na odstępstwach od wielowiekowej konwencji, niewyczerpującej się w domniemanych niedomogach uwolnionej formy. Podstawowym założeniem bowiem jest obecność cech swoistych wiersza wolnego, które diametralnie zmieniają operatywność tej formy tekstu, uaktywniając zjawiska semiotyczne na dużo wyższym stopniu zaawansowania niż w początkowej fazie ekspansji nowych mediów. Pogłębiona refleksja nad znakowością, nośnikami i mechanizmami komunikacji, a wreszcie -nad fenomenem percepcji winna mieć począ-tek w momencie pojawiania się awangardowych propozycji modernizowania literatury.Poniższe rozważania dotyczą projektu skupionego na mechanizmach semiotycznych wiersza wolnego. Problem tabularności wiersza otwiera szerszą perspektywę gramatyczną, która umożliwia stawianie pytań o zja wiska akomodacji poetyckiej 1 , metaforyzacji tekstowej idiomatycz 1 Próby opisu składni poetyckiej w świetle teorii wzorców generatywnotransformacyjnych podjęła się swego czasu Joanna Ślósarska w pracy Syntagmatyka poetycka (Warszawa 1995), rekonstruując przy tej okazji stan badań nad problematyką składniową w relacji do poetyki. W części poświęconej problemom kompetencji i performancji poetyckiej autorka stwierdza: "Z gramatycznego punktu widzenia podstawą właściwego działania funkcji performatywnej wypowiedzi poetyckiej winna być poprawność jej syntaktycznosemantycznej organizacji weryfikowanej przy pomocy wzorców składni. Poezja jednak nie rodzi się ze struktury formalnej, lecz struktura formalna jest porządkiem wytwarzanym przez poezję. Każdy utwór poetycki jest harmonijnie uporządkowaną, niepowtarzalną i ostateczną strukturą językową, której nie moż-na weryfikować przy pomocy żadnej innej struktury sprowadzonej do wzorca hipotetyczno dedukcyjnego" (s. 23). Właśnie w takim założeniu -autonomiczności pozostającej w relacji do

The article concerns textual phenomena in the poetry of Urszula Kozioł, which constitute a part of a linguistic method for examining relations between elements of poetic language. The examples discussed concern free verse – they reveal elaborate structures and linguistic processes focused on syntactic condensation, poetic accommodation, elliptic verse or phraseological trace. In the poetry of Kozioł, especially phraseology is original, which makes the receptive perspective adopted at describing linguistic phenomena representative of complicated formal-semantic processes. The draft is an attempt to read the Poet’s texts with the use of linguistic tools, so it not only gives a complete picture of an individualised poet but helps to point out peculiarities, the examination of which requires a reflection on language perception in poetic structures.

No abstract

Przedmiotem zainteresowania autorów są literackie przekształcenia miejsc południowo-wschodniej Polski międzywojennej (w dwóch opowiadaniach Zygmunta Haupta) oraz z czasów ustrojowego przełomu pod koniec XX wieku (jedna z „opowieści galicyjskich” Andrzeja Stasiuka). Punktem wyjścia uczyniono dwa doświadczenia dydaktyczne z utworem drugiego z pisarzy. Obaj pisarze ewokują w swoich utworach fenomen miejsc pustych, ogołoconych wskutek zawirowań historycznych, ale także wydanych na działanie „ślepej” natury. W toku analizy (wykorzystującej metodologię geografii kulturowej i geopoetyki) przestudiowane zostały językowe próby uchwycenia tekstury miejsc oraz problematyki czasu, wynikającej z doświadczania konkretnej przestrzeni. Istotnym elementem omawianych opowiadań jest żywioł pracy wyobraźni, za pomocą której artyści usiłują wypełnić terytoria dotknięte pustką. Jeszcze inna ważna kwestia to rozporządzalność miejsca w stosunku do znajdującego się w nim podmiotu.

This text is an attempt at repaying the author’s debt (both as an academic intellectual and as a regular reader) towards two inspiring essayists: Marta Piwińska and Józef Czapski. From the latter, the author of the article gained a lesson in establishing an intimate relationship with a work of literature he reads or a painting he views. From Piwińska he learnt the poetics of a mentally disciplined essay and gained the ability to associate the readings of the literature of the Polish Romanticism with contemporary sensitivity and the grand works of high modernism of the 20th century. In this article, the author analysed the records of fragments of the life and artistic struggles included in eight essays by Czapski (from the Patrząc and Czytając collections) as well as extensive essays with a literary studies’ focus by Piwińska (from books: Złe wychowanie and Juliusz Słowacki od duchów). The author focussed on the essayistic studies of the experiences of lostness and tiredness, the work of the mind, eyes and other senses, of spiritual and intellectual surprises, and even of moments of clairvoyance. He esteems the discussed essays particularly highly due to their exploratory value, which often takes the form of micro-stories, and elliptical and condensed biographical outlines. In these, readers are offered specific figures of artists and people engaged in everyday hustle and bustle. Both these groups encounter experiences which could be referred to as cornerstone lessons in existence.