ÖZ: Bilimsel çalışmaların ilk basamağında yer alan terminoloji, aynı şeyleri farklı terimlerle ifade etmeyi önleyen ve bu sayede anlaşma ortamı sağlayan bir alan bilgisi sunar. Bu açıdan terminolojiye hâkim olmak, aynı zamanda, alan bilgisine hâkim olmak anlamına gelmektedir. Her bilim alanında olduğu gibi sosyal bilimler alanında da terminoloji zaman ve mekâna bağlı olarak kendini güncellemekte ve yeni kavramlar eklenmektedir. Sosyal bilim alanı içinde yer alan mit biliminde de bu güncellemeler yapılmaktadır. Türk mit biliminde halen üzerinde fikir birliği sağlanamamış bazı terimler bulunmaktadır. Bunlardan biri olan "kült" terimi, günümüze kadar teolojik bir bakış açısı içinde değerlendirilmiştir. Ayrıca buradaki mevcut kült tanımlamaları "bağlamı" göz ardı etmektedir. Bu bakış açısı ise kült ile ilgili olarak "tapma ve/veya ibadet" karşılıklarının kullanımını yaygınlaştırmış durumdadır. Dahası bu tür tanımlamalar, mit araştırmaları bağlamında, alanı temsil kabiliyetine sahip değildir. Kült için verilen karşılıklar, kültün meydana geliş sürecini anlama noktasında da yeterli bir açıklama sağlamamaktadır. Dolayısıyla Türk mitolojisinde yeni bir kült tanımlamasına ihtiyaç vardır. Söz konusu eksikliğin giderilmesinin amaçlandığı ve külte ilişkin yeni bir tanımlamanın önerildiği bu çalışmada kült, öncelikli olarak, kullanıldığı bağlama göre değerlendirilmiş, ardından külte yapısal ve işlevsel açıdan yaklaşılmıştır. Bu değerlendirmeler ve yapısal işlevselcilik temelinde yapılan sorgulamalar, kült ve kültür arasında bir ilişki olabileceğini ortaya çıkartmıştır. Çalışmada ele alınan bu ilişki aracılığıyla "kültürün kült(sel) kökenleri" tespit edilebilmiştir. Bu süreçte literatürdeki kült tanımları incelenmiş, konuyu tartışmaya açacak bir biçimde ve mit araştırmalarında kullanılmak üzere yeni bir kült tanımlaması önerilmiştir. Son olarak kültün mit bilimi araştırmaları -ve hatta günümüz kültür çalışmalarıiçin önemi ortaya konulmuştur.ABSTRACT: Terminology in the first step of scientific studies prevents the expression of the same objects in different terms and in this way, a field information that provides an environment of agreement presents. To dominate terminology also means dominating the field knowledge. However, terminology provides an opportunity to help prevent conceptual clutter in field knowledge. As in every field of science, the terminology of the social sciences is updated in time and space and new concepts are added. These updates are also made in the mythology within the field of social science. There are still some terms in Turkish mythology that have not been * Bu çalışma, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Halkbilimi Anabilim Dalında hazırlanmış olan "Türk Kültüründe Atalar Kültü" başlıklı doktora tezinden üretilmiştir. Yürütücülüğü Prof. Dr. Özkul ÇOBANOĞLU tarafından yapılan bu tez, TUBİTAK 2211A-Yurt İçi Doktora Bursu kapsamında desteklenmiştir. Desteklerinden dolayı TÜBİTAK'a teşekkür ederim.

Bir toplumun örgütlenmiĢ sistemleri olan kurumlarına bakmak, toplumu ve onun ürettiği kültürel ortamı çözümleyebilmek için oldukça önemlidir. Toplumsal iĢbölümünün bir sonucu olan uzmanlaĢmanın ve bunun getirdiği sistemleĢmenin sağaltma kurumu bağlamında Türk kültüründe yaklaĢık olarak XI. yüzyıldan bu yana varlığını sürdürdüğünü söylemek mümkündür. ÇalıĢmada, içinde halkbilimi unsurlarına yer veren ve yazıldığı dönem ve öncesi hakkında önemli bilgiler aktaran Divanü Lûgat-it-Türk örneklem olarak seçilmiĢ, adı geçen eserde yer alan sağaltma pratikleri "iĢlevselci yaklaĢım" bağlamında değerlendirilmiĢtir. Değerlendirme sonunda sağaltma iĢlemlerinin eski Türk inanç ve uygulamalarında sistemleĢmiĢ bir yapıya sahip olduğu tespit edilmiĢtir. Bununla birlikte sağaltma pratiklerinin Anadolu'daki yansımaları da incelenmiĢtir. Divanü Lûgat-it-Türk'ten hareketle sağaltma uygulamalarının Türk kültürü içindeki yerinin, öneminin ve iĢlevlerinin saptanmaya çalıĢıldığı bu makalede sağaltma yöntem ve teknikleri toplumsal ihtiyaçlardan doğan "sosyal bir kurum" olarak değerlendirilmiĢtir. ĠĢlevleri açısından sağaltma uygulamalarına bakıldığında söz konusu pratikleri düzenleyen ve yöneten aktörün bağlamında halk hekimi olan, bağlamında yönetici olan, bağlamında bilge öğretici olan kamlar olduğu görülmüĢtür. Belli bir sisteme sahip olup kamların görev alanı içinde yer alan sağaltmaların Türk kültürünün temel ihtiyaçlarını karĢılayan bir yapı gösterdiği tespit edilmiĢtir. Bu bağlamda "sağaltma" kavramı, halk hekimliğinin kullanım alanından geniĢletilerek kamlar etrafında toplanan bazı uygulamalar için de kullanılmıĢtır. Sonuç olarak çalıĢmada, yaklaĢık olarak XI. yüzyılda kam ve benzeri aktörler temelinde Ģekillenen sağaltma uygulamalarının dönemin belli ihtiyaçlarına cevap verdiği; Divanü Lûgat-it-Türk'ten günümüze değin kamlık kurumu temelinde oluĢan sağaltımın sosyal, ekonomik, biyolojik ve kültürel anlamda toplumun temel ihtiyaçlarını karĢıladığı sonucuna ulaĢılmıĢtır.

Temelleri XIX. yüzyılda Avrupa’da atılan halk bilgisi çalışmalarının Türkiye’de bir disiplin olarak ele alınışı XX. yüzyılın başlarına tarihlenmektedir. Kültür politikaları çerçevesinde çeşitli faaliyetlerin yürütüldüğü bu dönemde kurulan derneklerin yanı sıra uzman ve özellikle “amatör” halk bilgisi araştırmacıları tarafından yapılan yayın ve derlemeler oldukça önemlidir. Atatürk dönemindeki kültür politikalarının bir gereği olarak başlatılan bu derlemelerin resmî merkezi haline gelen ve Türk Ocaklarının (Mart 1912) yerine kurulan Halkevlerinin (Şubat 1932) çalışmaları ile Halkevleri tarafından çıkarılan yayınlar, halkbilimi araştırmalarının geleceği açısından önemli olmuş ve böylece halk kültürü araştırmaları yeni bir ivme kazanmıştır. Bu dönemde bahsi geçen devlet destekli kurum ve yayın organlarının dışında yer almakla beraber halk bilgisi alanına dâhil edilebilen ve yerel basın temelinde şekillenen yayın faaliyetlerini de görmek mümkündür. Söz konusu faaliyetlerden biri, 16 Ağustos 1935 yılında yayın hayatına başlayıp 4 Mayıs 1936 tarihinde yayın hayatını sonlandıran Devrim gazetesidir. İbrahim Cemal Aliş tarafından Bartın’da çıkarılmış olan bu yerel gazetenin önemi, halk bilgisine ayırdığı sütunlarıdır. Türk folklor tarihinde önemli bir kaynak durumunda olup “Günlük Siyasal Gazete” alt başlığıyla yayınlanan ve 89. sayısı ile son yayınını yapan gazetenin önemli bir yönü, dünya tarihinden ziyade yerel tarihe ve kültüre ayırdığı sütunlarıdır. Özellikle “Halk Bilgisi” adıyla halk kültürüne ilişkin derlemelere ve incelemelere ayrılan gazetedeki yazı köşeleri, günümüz halkbilim araştırmaları için önemli bir yere sahiptir. Yayımladığı 89 sayının 55’inde halk bilgisine ayırdığı sütunlarıyla dikkat çeken bu yayının, dönemi bağlamında, “yerel halk bilgisi dergisi” işlevi gördüğü söylenebilir. Bu bağlamda bildiride, Atatürk dönemi kültür politikaları içinde milliyetçilik ve halkçılık ilkeleri temelinde hareket edip yayın yapmış olan Devrim gazetesi incelenecektir. Bildiride Atatürk dönemindeki halk bilgisi (folklor) ile ilgili faaliyetlere değinildikten sonra 1920’den Devrim’in çıkarıldığı döneme kadar olan süreçte (1936) yerel basın (gazete ve dergi) özelindeki halk bilgisi çalışmaları hakkında bilgi verilecektir. Ardından Atatürk döneminde yayın yapmış olan gazetenin Türk halkbilimi araştırmaları tarihindeki yerinden bahsedilecek ve buradan hareketle halkbilimi araştırmalarında yerel gazetelerin önemi üzerinde durulacaktır.

Öz 21. yüzyılda yaratıcılık resimden mimariye, teknolojiden ekonomiye kadar hemen her alanda karşımıza çıkmaktadır. Günümüzün ekonomik dönüşümlerinin özgünlükler üzerine temellendiği bu çağda, yaratıcılığın en temel kaynaklarından birisini belki de birincisini kültür oluşturmaktadır. Özgünlüklerden beslenen içerik temelli kültür endüstrisinin bir alt dalı olan eğlence endüstrisinin de son zamanlarda sıklıkla kültürden veya folklordan yararlandığı görülmektedir. Dolayısıyla ekonomiyi dönüştürücü bir işlev üstlenen kültür, her geçen gün güçlenerek ön plana çıkmaktadır. Bu noktada kültür ekonomik değere dönüştürülürken asıl sorun, özgünlüklerinin korunup korunmama meselesidir.Kültür endüstrileşirken neleri alır, neleri terk eder ve neleri dönüştürür? Çalışmada bu sorulara yanıtlar aranmanın yanı sıra eğlence sektöründe farklı kültürlerin aynı anda sunulması uygulaması üzerinde durulacaktır. Sonuç olarak burada eğlence endüstrisinin tektürleşme ve küreselleşmesi bağlamında Disneyleşme kavramı ele alınmaya ve kültürün tema parklarda nasıl kullanıldığı incelenmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kültür Ekonomisi, Eğlence Endüstrisi, Kültürün Tektürleşmesi, Disneyleşme/Disneyleştirme, Folklor. AbstractIn the 21st century, creativity is seen in almost every area from picture to architecture, from technology to economy. Today's economic transformations are based on creativity. Also, culture is the most basic source of the creativity. The content-based culture industry is fed by diversity, innovation and originality. In this context, the entertainment industry that it is content or culture industries is one of the clearest and most suitable areas for this creativity. The culture or folklore converts to economy more and more come into the forefont. However, while culture is transformed into economic value, the main problem is the preservation of originality.At this point, what it will take, what it will leave and what it will transform, when culture is industrialized? In this presentation, we will focus on the practice of presenting different cultures at the same time in the entertainment sector, as well as answers to these questions. In conclusion, we have investigated to Disneyization or Disneyfication concept in the context of globalization and homogenisation of entertainment industry. Also, we have discussed how culture is used in the theme parks.Keywords: Cultural Economy, Leisure Industry, Homogenisation Of Cultur, Disneyfication/Disneyization, Folklore. GirişKültürel çeşitlilikleri yaratan temel bir olgu olarak özgünlük, sadece farklılık yaratmamakta, kimlik inşa ederek yaratıcılık alanını beslemektedir. Bu sebeple, "kendi kültürlerini koruma bilinci yaratan kültürel mekânların korunması" (Oğuz, 2008: 6-10) düşüncesiyle UNESCO -Yaratıcı Şehirler Ağı projesi bağlamında kültürlerin özgün niteliklerini barındıran mekân ve yapıları koruma altına almaktadır. Ancak, bu çalışmada sorulması ve cevaplanması gereken sorular şunlardır: Kültür, eğlence sektörü veya tema parklarda nasıl kullanılır? Kültür, tema parklarda değişi...

No abstract