The research consisted in the analyses pertaining to the occurrence of elements regarded as toxic (Zn, Cu, Ni, Cr, As, Pb, Cd, Hg), the presence of which in the environment is mainly associated with economic-industrial activities in mountain soils. The research area of about 5 sq. km. included the hilltops and southwestern slopes of the Magurka Wilkowicka massif. The massif is situated on the western edge of the Little Beskids near the area of Bielsko-Biała city. The concentrations of elements were measured in 50 soil samples taken from three zones: at the foothill of the massif (arable fields), on its slopes (forest areas) and on the hilltop (grassland). Additionally, the pH of the soil samples was determined. The research showed that zinc and, to a lesser degree, copper and nickel, occurred in the highest concentrations at the foot of the massif, near built-up areas, while the highest concentrations of arsenic and lead were detected in the hilltop part of the grassland. The concentrations of chromium, cadmium and mercury did not differ spatially. The analysed elements, especially zinc and lead, often occurred in the concentrations higher than those regarded as natural. It is a disturbing fact combined with serious acidity of the analysed soils (almost 60% of the samples were very acid soils), which may increase mobility of metals. The research shows that the soil environment of the Polish Carpathians may be contaminated with toxic elements not only in the neighbourhood of built-up areas, but also in the undeveloped land.

Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej streszczenie. Prace badawcze podjęto z uwagi na recesję rolnictwa górskiego. Miały one na celu rozpoznanie aktualnych uwarunkowań dla prowadzenia działalności rolniczej. Analizowano formy użytkowania ziemi w zależności od położenia fizjograficznego gruntów, tj. u podnóży (grunty orne), na skłonach (tereny leśne) i w partiach wierzchowinowych (użytki zielone) pasm górskich. Przeprowadzono analizy chemiczne pokryw glebowych. Prace badawcze wykazały, że obszary beskidzkie, zarówno w strefie gruntów ornych, jak i użytków zielonych, tracą znaczenie dla produkcji rolniczej w wyniku spontanicznych sukcesji roślinnych na opuszczonych agrocenozach oraz degradacji środowiska glebowego. Stwierdzono, że większość gleb, nawet użytkowanych, jest poważnie zakwaszona oraz zubożała w wapń i przyswajalny fosfor. Problemem jest też zanieczyszczenie pierwiastkami śladowymi. Gleby ekosystemów darniowych, mimo ekstensyfikacji lub zaniechania użytkowania, wciąż cechują wyraźnie lepsze właściwości agrochemiczne od gleb leśnych. Konieczne jest więc powstrzymywanie samozalesiania, a w obrębie użytków rolnych prowadzenie właściwej gospodarki nawozowej. słowa kluczowe: Karpaty polskie, rolnictwo górskie, użytkowanie ziemi, jakość gleb WsTĘP Rozmieszczenie użytków rolnych w obszarach karpackich południowej Polski jest w pierwszej kolejności pochodną warunków przyrodniczych, ukształtowanych w następstwie ruchów górotwórczych (zachodzących od okresu kredowego do czwartorzędu włącznie), a także towarzyszących im procesów niszczących (głównie erozyjno-denudacyjnych). Zdecydowały one o powstaniu urozmaiconej rzeźby terenu z pasmami gór wysokich (Tatr) i średnich (Beskidów i Bieszczadów), rozległą wyżyną