The aim of this project was to evaluate the effect of intensive individual anti-smoking counselling among pregnant women from a Polish urban community with a large representation of socially underprivileged women. The study was conducted between 1 December 2000 and 31 December 2001. Out of 204 women who were asked to take part in a midwives-assisted program of educational counselling to stop smoking, 152 (74.5%) agreed to participate. The intervention program included four visits of a midwife trained in smoking cessation techniques to the home of a smoking pregnant woman. The control group were 145 pregnant women who on the first visit to a maternity unit received only a standard written information on the health risk from maternal smoking to the foetus. The percentage of pregnant women who quitted smoking during the project was 46.1% in the intervention group and 23.4% among the controls (p < 0.001). After combining the intervention group with the women who refused to participate in the project, the rate of quitting was 36.3%, still significantly higher than in controls (p = 0.01). The strongest influence of the intervention was found among women smoking more than 5 cigarettes/day. Women covered by the intervention programme, who reported smoking in previous pregnancies, were found to quit smoking to a much higher extent than the controls with a similar background. Such pattern was also observed for women whose husbands were smokers. The benefits of the intervention, especially for the socially underprivileged women, seem to result from an increased proportion of subjects who undertook a quitting attempt, rather than the effectiveness of these attempts. In the intervention group, among the subjects who did not manage to quit smoking during pregnancy, the number of women who at least slightly reduced their smoking rate was twice as high as in the controls.

StreszczeniePopulację w wieku produkcyjnym w Polsce charakteryzuje wysoka częstość używania tytoniu. Obecny poziom kontroli tytoniu w Polsce osiągnięto poprzez działania legislacyjne i interwencje populacyjne. W Polsce nie ma jednoznacznych wyników badań potwierdzających dostateczny udział profesjonalistów medycznych w diagnozowaniu zespołu uzależnienia od tytoniu (ZUT) i stosowaniu krótkiej interwencji 5A (ask, advice, assess, assist, arrange follow-up -pytaj, poradź, oceń, pomóż, wyznacz kolejną wizytę). Nie ma też rozwiązań systemowych regulujących nadzór merytoryczny, opiekę specjalistyczną, akredytowany system szkoleń i pracę ośrodków referencyjnych. Eksperci rekomendują do stosowania w praktyce klinicznej i badawczej narzę-dzia do diagnozowania ZUT oraz gotowości i motywacji do zaprzestania używania tytoniu, utworzone ponad 30 lat temu, któ-re nie spełniają współczesnych kryteriów uzależnienia. W niniejszej pracy przedstawiono inne narzędzia niż dotąd rekomendowane -testy stworzone w pierwszej dekadzie XXI w. (w tym Skalę Uzależnienia od Papierosów i Skalę Syndromu Uzależ-nienia od Nikotyny), które odzwierciedlają współczesne rozumienie uzależnienia. W literaturze przedmiotu w zakresie motywowania do zmiany zachowania zdrowotnego dominuje podejście stosowane w wywiadzie motywującym Millera i Rollnicka, skoncentrowane na osobie palącej i jej motywacji wewnętrznej. Na zasadach wywiadu motywującego opiera się krótka interwencja motywująca -5R (relevance, risks, rewards, roadblocks, repetition -trafność, ryzyko, nagrody, bariery, powtórze-nie), adresowana do osób pozbawionych motywacji do rzucenia palenia, rekomendowana przez Światową Organizację Zdrowia. W Polsce należy podjąć badania nad wdrożeniem nowych narzędzi diagnostycznych, zaktualizować niektóre obecnie obowiązujące wytyczne, dążyć do wzmocnienia roli podstawowej opieki zdrowotnej w leczeniu ZUT oraz włączyć zasady wywiadu motywującego i krótkiej interwencji 5R do programu akredytowanych szkoleń z zakresu rozpoznawania i leczenia ZUT. Med. Pr. 2016;67(1):97-108 Słowa kluczowe: palenie, tytoń, zaprzestanie palenia, nikotyna, uzależnienie od nikotyny, badania walidacyjne AbstractHigh rates of tobacco use is still observed in working-age population in Poland. The present level of the state tobacco control has been achieved through adopting legal regulations and population-based interventions. In Poland a sufficient contribution of health professionals to the diagnosis of the tobacco-addition syndrome (TAS) and the application of the 5A's (ask, advice, assess, assist, arrange follow-up) brief intervention, has not been confirmed by explicit research results. Systemic solutions of the health care system of the professional control, specialist health care, health professional trainings and reference centres have not as yet been elaborated. The tools for diagnosing tobacco dependence and motivation to quit smoking, developed over 30 years ago and recommended by experts to be used in clinical and research practice, have not met the current addiction criteria...