No abstract

ÖzGeleneksel ekolojik bilgi (GEB), uzun yıllardan sonra elde edilen ve insanın çevresiyle temasına dair deneyimlerle oluşmuş bilgi ve inançlar toplamıdır. Batı'da GEB'in terimleştirilmesi ve sürdürülebilir kaynak kullanımı ile ekolojik kalkınma hususunda modern topluma bir yol gösterebileceği fikri 1980'li yılların başından itibaren tartışılagelmiştir. Bu kavram, insan-doğa ilişkilerine dair sorunların temelini görmek açısından önemlidir. GEB araştırmaları, dünyanın birçok bölgesinde yaşayan yerel toplulukların her birinin çevresel uyarlanması sonucu özgün bir gelişme çizgisi göstermiş ekolojik bilgi birikimini gözler önüne sermesini amaçlamaktadır. Batı'daki GEB araştırmaları yaklaşık 40 yıldır devam etse de Türkiye'de terim literatüre yeni girmiştir. Farklı disiplinlerin ilgi alanına giren GEB araştırmalarının folklor disiplinindeki yeri ve önemi, GEB'le ilgili bir araştırma modeli oluşturmamızı gerektirmektedir. Bir topluluğa özgü GEB birikiminin nasıl toplanacağı, bu bilgiye hangi açılardan yaklaşılacağı ve nasıl analiz edileceği konuyla ilgili öncü çalışmalarla açıklığa kavuşturulabilir. Bu bağlamda çalışmamızda, kavramın tanımı, içeriği ve kapsamı, araştırmaların kısa tarihi ele alınarak folklorda GEB araştırma modeli önerilmiştir.

Toplumlar sadece maddi varlıklarından ibaret değildir. Onları diğer toplumlardan ayıran en önemli unsurları kültürel miraslarıdır. Birikimli olarak oluşan ve toplumun esas kimliğini oluşturan bu mirasların hem korunması hem de gelecek kuşaklara aktarılması, geçmiş ile gelecek arasında kurulacak köprülerin temellerini oluşturmaktadır. Bu kültürel miraslardan birisi olan Nevruz ya da bahar bayramı genel anlamda din ya da ulus ayrımı olmaksızın çok eski dönemlerden beri kutlanıla gelen bir bayram olarak karşımıza çıkmaktadır. Hemen hemen tüm toplumlar tarihsel süreç içerisinde kendi inanma ve gelenekleri ile yoğurarak, temelde amaç aynı olsa da Nevruz'a dair birtakım inanmalar ve gelenekler oluşturmuşlardır. Günümüzde daha çok Trakya ve Bulgaristan'ın bu bölgeye olan sınırında yaşayan Amucalar da Nevruz'a dair geleneklerini ve bu gelenekler etrafında oluşan inanmalarını canlı tutan ender topluluklardan biridir. Bu çalışmada geçmişten getirdikleri kültürel miraslarının yanında çeşitlenme ve değişiklikler ile zengin bir kültürel birikime ve inanç çeşitliliğine sahip olan Amucaların Nevruz'a dair inanma ve uygulamaları, saha araştırması yoluyla derlenmiş ve veriler analiz edilmiştir.

Nature knowledge is often a complicated empiricism product, and knowledge fed from this experience, it shows us the environmental adaptation skills of traditional societies in the context of the ambiguity of the boundaries of culture and nature. In this context, traditional ecological knowledge emerges as a reflection of the accumulation of knowledge and belief of the person concerned with objects which are part of the ecology

Diğer halklarda olduğu gibi Türklerde de toprak dişilik ve doğurganlıkla ilişkilendirilmiş, yerleşik yaşama geçildikten sonra ürün elde etmenin kaynağı olarak toprakla ilişkili birtakım uygulamalar geliştirilmiştir. Bu uygulamaların temelinde ürünlerin bolluk ve veriminin artırılması amaçlanmış olmakla birlikte ritüellerde ve büyüsel işlemlerde ilkel düşüncenin çalışma mekanizmasına da rastlanmaktadır. Bu, aslında doğa ile insan arasında bir çeşit pragmatik ilişki formunun kutsal alanda ortaya çıkmasıdır. Doğal süreçleri kontrol etmek için yapılan büyüsel davranış ve işlemler, istenilen sonucu elde edebilmek için bazı hareketleri içermek zorundadır ve tüm bunlar semantik olarak mitolojik kökenlere gönderme yapmakta ve toplumun geleneksel dünya görüşünü simgeleştirmektedir. Bu çalışmada konuyla ilgili veriler, yazılı kaynaklardan taranarak ritüel ve büyü bağlamında yorumlanmış, Türk geleneksel dünya görüşü çerçevesinde anlamlandırılmıştır.