ÖZSeğir-nâme, insan uzuvlarının çeşitli hareket ve titremelerinden yola çıkarak o kişinin geleceği ile ilgili yorumlarda bulunan ihtilāc-nâme adı da verilen fal türünde yazılmış eserlerdir. Türklerin ilk yazılı metinlerine kadar uzanan seğir-nâmelerin yurt içi ve yurt dışındaki çeşitli kütüphanelerde müstakil ya da tabir-nâmeler ve kıyafet-nâmeler içerisinde birçok yazması mevcuttur. Üzerinde çalıştığımız seğir-nâme yazması Fransa Bibliotheque National (FBN) 178 numarada kayıtlı mecmuanın 296-320. sayfaları arasında bulunmaktadır. Yazma, barındırdığı 151 seğirme ile mensur tarzda yazılan seğir-nâmeler içinde en fazla seğirmeye sahip olanlardan biridir. Bu çalışmada FBN'de bulunan yazmanın seğir-nâme bölümü metin olarak ortaya konulmuş, belli başlı imla hususiyetleri hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca seğirme çeşit ve adedi olarak diğer seğir-nâmelerle karşılaştırması yapılmıştır.

İletişim kurma ve anlaşma aracı olan dilin en hızlı değişen unsuru söz varlığıdır. Milletlerin tarihsel süreç içinde geçirdiği toplumsal, kültürel değişim ve gelişimini, inançlarını, dünyaya bakış açılarını yazılı eserlerin söz varlığından ve sözcüklere yükledikleri anlamlardan tahmin etmek mümkündür. Bu bağlamda belli bir dönem ve sahanın söz varlığını toplu biçimde içine alan sözlükler dilin zenginliğini göstermesi bakımından önemli kaynaklardır. Sözlükler dildeki değişme ve gelişmelere göre zaman içinde ve çeşitli şekillerde zenginleştirilmeye açık eserlerdir. Sözlüklerin söz varlığının zenginleştirilmesi için yazar ve şairlerin edebi eserlerinin sadeleştirilmemiş, yazıldığı dönemin dil hususiyetlerini muhafaza eden şekillerinin taranması yöntemlerden biridir. Bu tarama yöntemiyle sadece yazar ve şairin üslûbu, dili kullanış biçimi değil, dönem itibariyle sözlüklerde yer almayan sözcükleri ve sözcük türetme şekillerini de ortaya çıkarmak mümkündür. 20. yüzyıl Türk edebiyatının önde gelen romancılarından biri olan, İstanbul ve çevresinin renkli ve hareketli yaşam biçimlerini, âdetlerini, inançlarını hayal gücünün zenginliği ile akıcı bir dille işleyen Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın eserlerinin söz varlığı bu bağlamda ele alınmıştır. Bu çalışmada Gürpınar’ın orijinal dilinden Latin harflerine aktarılan Hayattan Sayfalar, Şeytan İşi, Kadınlar Vaizi, İffet, Şık, Gulyabani, Mezarından Kalkan Şehit, Billur Kalp adlı eserleri taranmış, bu eserlerde tespit edilen ve Türkçe Sözlük’te yer almayan sözcükler, deyimler incelenmiştir. Bu çalışma ile yazarın eserlerinde tespit edilen sözcükleri literatüre tekrar kazandırmak amaçlandığı gibi yazarın sözcük türetme olanakları ve yöntemleri belirlenmeye çalışılmıştır.

İnsana özgü bir varlık olarak dil, geçmişten geleceğe kültürün en önemli aynası ve taşıyıcısıdır. Dil, içinde bulunulan coğrafyanın ve bu coğrafya üzerinde yaşayan milletin izlerini taşır. Dilin malzemesi olan sözvarlığına bakılarak bir milletin yaşayış şekli, dünya görüşü ve kültürü hakkında fikir sahibi olunabilir. Sözvarlığında görülen değişmeler o milletin yaşayış biçiminin, dünyayı algılayış şeklinin ve kültürünün de değiştiğinin göstergesidir. Günlük hayatta kullanıma giren her unsur beraberinde sözvarlığımıza yeni katkılar sunarken, hayatımızdan çıkan her unsur da beraberinde ona karşılık olan kelimelerin düşmesine sebep olur. Bunun en tipik örneklerinden biri de sabandır. Bir toprak işleme aleti olarak saban yakın zamana kadar tarımda ana toprak işleme aleti olarak kullanılırken teknolojinin gelişmesiyle bugün büyük oranda kullanımdan çıkmış, yerini daha mekanik aletlere bırakmıştır. Bu gelişme beraberinde saban ve sabanı oluşturan unsurlarla ilgili söz varlığının dilimizden düşme sürecini hızlandırmıştır. Bu bağlamda Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan Derleme Sözlüğü bugün standart yazı dilinde olmayan, unutulmaya yüz tutan kelimeleri barındırması açısından önemli bir kaynaktır. Bu çalışmada saban kelimesinin etimolojisi ile tarihi ve çağdaş lehçelerdeki kullanımı hakkında bilgi verildikten sonra Anadolu ağızlarındaki sabanla ilgili genel adlandırmalar, sabanı oluşturan temel parça ve kısımlarla ilgili adlandırma formlarına dair sözvarlığı ortaya konulmaya çalışılacaktır.

No abstract