Glikoliza odpadów poliuretanowych CZ. I. OERODKI GLIKOLIZUJ¥CE I KATALIZATORY Streszczenie-W artykule przegl¹dowym (25 poz. lit.) omówiono glikolizê, która jest jednym z najwa¿niejszych procesów chemicznych, mog¹cym znaleŸae zastosowanie w recyklingu surowcowym odpadowych poliuretanów. We wstêpie przedstawiono reakcje transestryfikacji wi¹zañ uretanowych i mocznikowych. Omówiono wa¿niejsze reakcje zachodz¹ce podczas z³o¿onego procesu glikolizy, w wyniku których otrzymujemy mieszaninê produktów zawieraj¹c¹ poliole, zwi¹zki o budowie zbli-¿onej do tych polioli, ale zawieraj¹ce wi¹zania uretanowe, ma³ocz¹steczkowe mono-i dikarbaminiany, aminy oraz ma³ocz¹steczkowe zwi¹zki mocznikowe i oligomery mocznikowe. Opisano najczêoeciej stosowane oerodki glikolizuj¹ce, bêd¹ce alifatycznymi zwi¹zkami ma³ocz¹steczkowymi lub oligomerolami zwieraj¹cymi przynajmniej dwie grupy hydroksylowe. Scharakteryzowano trzy podstawowe grupy katalizatorów stosowanych w procesie glikolizy, którymi s¹: sole i wodorotlenki metali, zwi¹zki metaloorganiczne oraz aminy. Omówiono wp³yw warunków, w jakich prowadzono proces, na sk³ad chemiczny glikolizatu.

Budowa, stabilnooeae termiczna i w³aoeciwooeci mechaniczne poliuretanów na podstawie glikolizatu odpadowej pianki poliuretanowej uzyskanego przy u¿yciu 1,6-heksanodiolu jako glikolu Streszczenie-W wyniku glikolizy odpadowej pianki poliuretanowej za pomoc¹ 1,6-heksanodiolu (HDO) otrzymano glikolizat zakoñczony grupami hydroksylowymi o lepkooeci umo¿liwiaj¹cej dalszy jego przerób. Poliuretany (PUR) syntetyzowano metod¹ prepolimerow¹ z diizocyjanianu difenylenometanu (MDI) i glikolizatu, a nastêpnie (bez stosowania katalizatorów) przed³u¿ano ³añcuch uzyskanego prepolimeru diizocyjanianowego 1,4-butanodiolem (BDO), glikolem etylenowym (GE) lub HDO. Szczegó³owo przeanalizowano widma FT-IR zarówno próbek PUR (rys. 1), jak i gazowych produktów ich rozk³adu w temp. do 609 o C. Metod¹ analizy termograwimetrycznej okreoelono odpornooeae ciepln¹ PUR-w temp. ok. 320 o C ubytek masy wynosi³ 5 %. Scharakteryzowano równie¿ w³aoeciwooeci mechaniczne przy rozci¹ganiu oraz oecieralnooeae i gêstooeae PUR.

Glikoliza odpadów poliuretanowych Cz. II. OCZYSZCZANIE ORAZ WYKORZYSTANIE GLIKOLIZATÓW * *) Streszczenie-Na podstawie literatury przedstawiono sposoby oczyszczania produktów glikolizy odpadów poliuretanowych w celu ich ponownego wykorzystania w syntezie poliuretanów (PUR). Metody te obejmuj¹ ekstrakcjê, destylacjê oraz usuwanie grup aminowych (szkodliwych w dalszym procesie otrzymywania PUR) za pomoc¹ np. tlenków alkilenowych, eterów glicydylowych lub cyklicznych wêglanów. Opisano metody badañ glikolizatów i produktów dekompozycji odpadów PUR pozwalaj¹ce na ustalenie optymalnych warunków prowadzenia glikolizy. Omówiono tak¿e mo¿liwooeci ponownego wykorzystania oczyszczonych glikolizatów w syntezie pianek, elastomerów i klejów PUR oraz biodegradowalnych kompozytów poliuretanowych. S³owa kluczowe: odpady poliuretanowe, glikoliza, oczyszczanie produktów, dezaminacja, ponowne wykorzystanie. GLYCOLYSIS OF POLYURETHANE WASTES. PART II. PURIFICATION AND USE OF GLYCOLYSIS PRODUCTS Summary-On the basis of literature review the methods of purification of the products of polyurethane (PUR) waste glycolysis, with the aim to reuse them in PUR syntheses, were presented. These methods are: extraction, distillation, and removing of amine groups, detrimental in the further process of PUR preparation, by use of e.g. alkylene oxides, glycidol ethers or cyclic carbonates. Methods of testing of glycolysis products and the products of PUR waste decomposition allowing finding the optimal glycolysis conditions were described. Possibilities of reuse of purified glycolysis products in the syntheses of PUR foams, elastomers and adhesives as well as biodegradable PUR composites were discussed.