THE PSEUDO-DARWINISM OF SELECTIONIST MODELS OF THE DEVELOPMENT OF SCIENCEThe paper analyzes the incompatibility of Evolutionary Epistemology of Theories (EET) with Charles Darwin's theory of evolution. The argument consists of four parts, each addressing a specific problem with EET and offering examples. Firstly, advocates of EET frequently misapply Darwin's theory by asserting that evolution is teleological, which is at odds with Darwinism. Secondly, the "universal Darwinism" underlying EET is inconsistent with the relativism present in Darwin's theory. Thirdly, because of the relativistic character of Darwin's theory, philosophies that appeal to it need to provide additional justification for using Darwin's ideas outside of biology, which EET fails to do. Finally, the paper demonstrates that the Darwinocentric historiography proposed by EET underappreciates neo-Lamarckism, whose model of evolution is closer to that used in EET.

ROZDZIAŁ 1 : ZARyS hISTORII ROZWOJU BIOLOgII EWOLUCyJNEJ NA PRZEŁOMIE XIX I XX WIEKU… gólnie zapamiętał studiowanie Paleyowskiej Natural Theology, która zrobiła na nim duże wrażenie (K. Darwin, 1960b, s. 26). Paley wykazywał w swoim dziele, że gatunki zostały zaprojektowane przez Siłę Wyższą i tylko przyjęcie tego założenia pozwala w zadowalający sposób wyjaśnić pochodzenie i funkcjonowanie świata organicznego. Konieczność istnienia Projektanta Paley wyjaśniał słynną metaforą zegarka. W Natural Theology kazał czytelnikowi wyobrazić sobie leżący na plaży zegarek, a następnie zadać pytanie: czy zegarek ten pojawił się na plaży sam z siebie, czy też ktoś go skonstruował, a następnie pozostawił? Przyjęcie samoistnego powstania było problematyczne, gdyż wymagało założenia, że wszystkie idealnie zharmonizowane ze sobą części zegarka zaistniały od siebie niezależnie i zaczęły ze sobą współpracować w konsekwencji trudnego do wyobrażenia sobie zdarzenia losowego. W dalszej części swojej książki Paley komplikuje swój eksperyment myślowy i pyta czytelnika, jak odpowiedziałby na to samo pytanie, gdyby jednak zegarek był zdolny reprodukować inne, podobne do siebie zegarki. Liczba różnorodnych mechanizmów potrzebnych do powstania fenomenu reprodukcji znów wskazywałaby na istnienie genialnego projektanta, który wymyślił i skonstruował zegarek w taki sposób, aby był on zdolny do takiego działania. Podobną sytuację obserwujemy w przypadku organizmów żywych. One również posiadają wiele zharmonizowanych ze sobą części, z których każda jest potrzebna do ich prawidłowego funkcjonowania. Ponadto narządy tworzące organizmy są na tyle wysublimowane, że nie mogłyby powstać w sposób samoistny, czego najlepszym przykładem, według Paleya, jest oko (1850, s. 57-58). Musiały więc zostać zaprojektowane 2 . Paley zakończył swoje rozważania, stwierdzając, że przyjęcie rozwiązania ignorującego wkład Boskiego Projektanta byłoby nie tylko nieracjonalne, lecz także stanowiłoby odrzucenie wiary i byłoby wyrazem ateizmu (Paley, 1850, s. 19). Natura w ujęciu Paleya była więc idealnie zaplanowana i panowała w niej doskonała harmonia. Każdy z gatunków miał wyznaczone miejsce w funkcjonowaniu przyrody oraz na tyle dużo pożywienia i przestrzeni, aby mógł się swobodnie rozwijać. Boski plan zakładał takie skoordynowanie pomiędzy wszystkimi organizmami, że nie mogło dojść do sytuacji, w której jeden gatunek doprowadziłby do wyginięcia z których było się egzaminowanym, były: Evidences of Christianity oraz Moral theology Zob. K. Darwin, 1960, s. 26. 2 Warto dodać, że ten argument Paleya określany jest współcześnie mianem "argumentu z nieredukowalnej złożoności". W podobnej postaci argument ten współcześnie był używany przeciwko Darwinowskiej teorii ewolucji przez amerykańskiego filozofa Michaela Behe. Zob.

Edward Dinker Cope (1840-1897) był jednym z najbardziej wpływowych przyrodników XIX wieku, który doprowadził do rozwoju amerykańskiej paleontologii oraz popularyzacji teorii ewolucji Lamarcka. Teorię tę rozwinął pod postacią autorskiej koncepcji psycholamarkizmu. Jednym z pomijanych wątków jego biografii są jego poglądy filozoficzne. Zdaniem Cope’a teologia naturalna powinna zostać zreformowana przez wprowadzenie do niej nowych założeń filozoficznych, zgodnych z formującą się nauką ewolucjonizmu. Cope proponował stworzenie nowej „teologii”, która miała się opierać na jego koncepcji ewolucji kierowanej świadomością, jak również doborem naturalnym. W artykule przeanalizowano filozoficzne propozycje Cope’a oraz ukazano, w jaki sposób zreinterpretował mechanizm selekcji, wpisując go w swoją teleologiczną wizję procesu ewolucyjnego. Zdaniem Cope’a człowiek, posiadając wolną wolę, jest w stanie kierować swoją ewolucją, lecz nie ma gwarancji tego, że będzie w stanie przetrwać. Teza ta miała charakter teologiczny w dziełach Cope’a, który w nieprzystosowaniu widział odpowiednik grzechu, a ten z kolei eliminowany był przez dobór naturalny. W ten sposób akceptacja Boga stawała się jedyną drogą gwarantującą przetrwanie. Jednak ta konkluzja doprowadziła Cope’a do racjonalizacji rasizmu, gdyż widział on w wyzysku innych ras skutki ich ewolucyjnej degeneracji. Poglądy Cope’a odzwierciedlają współczesne problemy, jakie można zauważyć w naukach społecznych, jeśli odwołują się do mechanizmu doboru naturalnego. --------------- Zgłoszono: 29/08/2021. Zrecenzowano: 11/10/2021. Zaakceptowano do publikacji: 25/10/2021.

Historiography is becoming more critical of the typology/ population dichotomy introduced by Ernst Mayr. Therefore, one should look again at the problem of species in non-Darwinian theories: neo-Lamarckism and orthogenesis, and consider the possibility that this problem was overly simplified. What can be seen in both of them is the existence of a tension between the idea of evolution and the essence of species. In neo-Lamarckism, this tension was resolved by recognizing species as static entities which changed only when triggered by external stimulus. In orthogenesis, evolution was seen as constant phenomena and species – as naturally changeable entities. However, orthogeneticists assumed that not only species, but also whole phyletic lines had essences that constrained their further evolution. Thus, in both cases we can see interpretation of species in tune with essentialism, but essentialism is widely differently integrated with each of these concepts of evolution.

W pracy tej podejmowane jest zagadnienie form przejściowych ewolucji biologicznej w jej najbardziej znanej formie, czyli problemu „brakującego ogniwa”. Problem ten często pojawiający się w rozważaniach wczesnych darwinistów, został całkowicie zarzucony przez współczesnych ewolucjonistów. Zniknięcie kwestii brakującego ogniwa z zainteresowań współczesnej biologii tłumaczy się tym, iż poszukiwane formy przejściowe zostały już odnalezione. Sam zaś problem uważa się za nieistotny, gdyż spowodowany niekorzystnym wpływem różnych czynników pozanaukowych. Celem pracy jest wskazanie przyczyn, które doprowadziły do zmiany sposobu postrzegania owej problematyki. Szczególna uwaga zostanie poświęcona relacji taksonomii do sposobu, w jaki postrzegano poszukiwane brakujące ogniwa. Cały zaś problem brakującego ogniwa, jego przyczyny i zniknięcia, jest interpretowany jako wynik przemian metanaukowych, jakie zaszły w trakcie rozwoju taksonomii.